Tại Hợp Phì – một trung tâm công nghiệp ở miền trung Trung Quốc hiện có rất nhiều các máy cực kỳ hiện đại sản xuất ô tô điện và tấm pin mặt trời. Đại lộ rộng rãi nối liền các tòa tháp văn phòng và công viên cảnh quan. Các tuyến tàu điện ngầm mở với tốc độ chóng mặt.

ẢM ĐẠM

Tuy nhiên, tại chợ vật liệu xây dựng Hợp Phì, trải dài 10 dãy nhà trong thành phố, các thương gia địa phương lại tỏ ra ảm đạm. Wu Junlin, một người bán cửa, đã đóng hai trong số ba cửa hàng của mình và sa thải rất nhiều nhân viên.

“Tôi đã làm việc này được 20 năm - sau ngần ấy năm, năm nay là năm tồi tệ nhất”, anh Wu Junlin nói khi ngồi trong cửa hàng cuối cùng của mình vào lúc không thấy bất kỳ khách hàng nào cả.

Tờ New York Times nhận định, không nơi nào thể hiện rõ hơn những cơ hội và điểm yếu của nền kinh tế Trung Quốc hơn Hợp Phì.

Sự tăng trưởng trong các ngành công nghiệp như xe điện và tấm pin mặt trời đã biến Trung Quốc thành siêu cường xuất khẩu của thế giới, biến Hợp Phì trở thành hình mẫu cho các thành phố khác của đất nước tỷ dân. Nhưng sự sụt giảm bất động sản trên toàn quốc đã tàn phá tài chính của hàng triệu gia đình và doanh nghiệp nhỏ – bao gồm cả ở Hợp Phì.

Hợp Phì và các thị trấn lân cận đã trở thành một trung tâm sản xuất xe điện, với tổng sản lượng ô tô tăng gần gấp ba kể từ năm 2019 và hiện vượt cả Michigan của Mỹ. Các chính sách công nghiệp của Hợp Phì đã thành công trong việc nuôi dưỡng các nhà sản xuất công nghệ đến mức chính quyền trung ương của đất nước này đã áp dụng các nguyên lý được gọi là mô hình Hợp Phì.

Hiện nay có quá nhiều thành phố đang trợ cấp cho các nhà máy sản xuất xe điện khiến ngành này phải đối mặt với tình trạng dư thừa công suất nghiêm trọng và thua lỗ nặng nề.

Xin Guobin, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc cho biết trong một cuộc họp báo tuần trước: “Một số địa phương và doanh nghiệp vẫn đang mù quáng triển khai và sao chép các dự án phương tiện sử dụng năng lượng mới - những điều này đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt của chúng tôi và cần thực hiện các biện pháp hiệu quả để giải quyết”.

Mô hình Hợp Phì bao gồm việc sử dụng tiền của chính phủ để mua cổ phiếu mới phát hành của các nhà sản xuất và công ty khởi nghiệp cần tiền mặt. Các quan chức cũng thu xếp các khoản vay với lãi suất hấp dẫn từ các ngân hàng do nhà nước kiểm soát để tài trợ cho các nhà máy mới.

Trong hơn hai thập kỷ, Hợp Phì đã thay đổi nhờ sự đặt cược của chính quyền thành phố vào các công ty như nhà sản xuất màn hình phẳng BOE Technology Group, và Nio, nhà sản xuất ô tô điện. Khi Nio gần như cạn tiền mặt vào năm 2020, chính quyền Hợp Phì đã bơm 1 tỷ USD để mua 24% cổ phần và những chủ nợ do nhà nước kiểm soát đã bơm thêm 1,6 tỷ USD cho công ty này.

Là thủ phủ của một tỉnh ở vùng nông nghiệp nghèo khó trước đây, Hợp Phì đã tăng thứ hạng về thu nhập của các thành phố ở Trung Quốc. Cán bộ chính quyền địa phương, nhà kinh tế đô thị và nhà đầu tư tổ chức đến thăm Hợp Phì để nghiên cứu các phương pháp thành công của họ.

Hợp Phì có một công ty cổ phần thành phố trị giá 86 tỷ USD đã đầu tư tiền vào các công ty đang gặp khó khăn nhưng có công nghệ tiên tiến. Công ty này cũng là công ty lớn thứ tư ở Trung Quốc, mua cổ phiếu các công ty khác với giá rẻ khi rất ít nhà đầu tư khác muốn mua. Những công ty này đôi khi phục hồi, như BOE Technology và Nio đã làm sau khoản đầu tư của Hợp Phì. Li Bo, trợ lý giáo sư tại Trường Quản lý Quang Hoa thuộc Đại học Bắc Kinh cho biết, thành phố sau đó sẽ khuyến khích các nhà cung cấp và khách hàng của các công ty này chuyển đến Hợp Phì.

Bà nói: “Hợp Phì có hiểu biết rõ ràng về các ngành công nghiệp địa phương – quỹ đầu tư do chính phủ lãnh đạo được điều chỉnh phù hợp với nhu cầu của các công ty”.

Hợp Phì đứng đầu một số chuỗi cung ứng công nghiệp. 1/5 màn hình tinh thể lỏng dành cho thiết bị điện tử tiêu dùng trên thế giới được sản xuất tại Hợp Phì. Nhiều máy tính xách tay cũng vậy. Hợp Phì sản xuất 1/10 đồ gia dụng của Trung Quốc. Chính quyền thành phố đã cung cấp 2 tỷ USD trong số 2,5 tỷ USD cần thiết để xây dựng các nhà máy đầu tiên của Trung Quốc sản xuất loại chip nhớ máy tính tiên tiến.

Sản lượng ô tô điện của Hợp Phì đã tăng gấp bốn lần vào năm ngoái và con số này sẽ còn tăng cao hơn nữa trong năm nay khi Volkswagen tăng cường sản xuất tại một nhà máy mới khổng lồ. Một nhà sản xuất pin ô tô điện thuộc sở hữu một phần của VW, Công ty công nghệ cao Gotion, cũng đã xây dựng một nhà máy ở Hợp Phì. Các nhà sản xuất ô tô khác của Trung Quốc đang theo sau.

BYD, công ty đang cạnh tranh với Tesla để trở thành nhà sản xuất ô tô điện lớn nhất thế giới, đã gần hoàn thành tổ hợp nhà máy trị giá 5,6 tỷ USD với công suất dự kiến là 1,3 triệu ô tô mỗi năm.

NHỮNG THÁCH THỨC

Hợp Phì có được phần lớn thành công là nhờ một trường đại học kỹ thuật hàng đầu, giống như cách Đại học Carnegie Mellon đã thúc đẩy thời kỳ phục hưng công nghệ của Pittsburgh. Hầu hết các trường đại học hàng đầu của Trung Quốc đều ở Bắc Kinh hoặc Thượng Hải. Nhưng các nhà lãnh đạo tại Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc đã chuyển cơ sở này khỏi Bắc Kinh và kết thúc ở Hợp Phì vào năm 1970.

Năm 2005, lãnh đạo mới của thành phố Hợp Phì, Sun Jinlong, đã đi tiên phong trong việc đưa thành phố tập trung vào sản xuất công nghệ. Khi đó BOE Technology chủ yếu hoạt động ở Bắc Kinh nhưng đang gặp khó khăn về tài chính. Thành phố đã thuyết phục công ty xây dựng nhà máy ở Hợp Phì, cung cấp khoản đầu tư và cho vay hơn 1 tỷ USD.

Các báo cáo sau đó của công ty BOE Technology cho thấy rằng từ năm 2011 đến năm 2016, công ty đã nhận thêm 250 triệu USD tiền trợ cấp trực tiếp từ thành phố. BOE Technology hiện là một trong những nhà sản xuất màn hình phẳng lớn nhất thế giới.

Trong chuyến đi tới thành phố Hợp Phì vào năm 2015, ông Li Keqiang đã thúc đẩy kế hoạch “Made in China 2025” của mình. Kế hoạch đó kêu gọi thay thế nhiều hàng hóa sản xuất tiên tiến nhập khẩu bằng sản phẩm của Trung Quốc vào năm 2025, sử dụng các chính sách công nghiệp tương tự như Hợp Phì. Ông Li qua đời vào tháng 10/2023.

Hiện Hợp Phì vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Các nhà sản xuất ô tô đã gặp khó khăn trong việc thuyết phục các giám đốc điều hành và kỹ sư rời bỏ Thượng Hải hay Bắc Kinh hào nhoáng để đến với cuộc sống yên tĩnh hơn ở Hợp Phì, bất chấp chi phí sinh hoạt thấp. BOE Technology vẫn giữ trụ sở chính tại Bắc Kinh.

Nhưng vấn đề lớn nhất của Hợp Phì nằm ở nhà ở.

Cho đến khi cuộc khủng hoảng nhà ở ở Trung Quốc lan đến Hợp Phì hai năm trước, hoạt động phát triển xây dựng và bất động sản ở đây vẫn lớn hơn một chút so với hoạt động sản xuất trong thành phố. Các tòa nhà chung cư, tòa tháp văn phòng và khách sạn thấp thoáng trên những trang trại nhỏ còn sót lại từ nền nông nghiệp gần đây của thành phố.

Sự phụ thuộc vào xây dựng hiện đang gây tổn hại cho Hợp Phì.

Theo China Index Academy, nhà cung cấp dữ liệu thị trường bất động sản, số lượng căn hộ mới được bán mỗi tháng ở Hợp Phì đã giảm mạnh. Đến tháng 11, doanh số bán hàng đã giảm 45% so với một năm trước đó.

Doanh số bán hàng sụt giảm đang làm tê liệt khả năng tài trợ cho các dự án mới của các nhà phát triển bất động sản đang mắc nợ. Tổng diện tích sàn các dự án mới năm ngoái giảm mạnh 57% kể từ năm 2022.

Khi các nhà phát triển hết tiền, họ mua ít đất thuê hơn từ chính phủ. Doanh số cho thuê nhà ở Hợp Phì đã giảm 38% vào năm ngoái, gây ảnh hưởng tới các chương trình của chính phủ. Các doanh nghiệp nhỏ cho biết chính quyền địa phương, trước đây là khách hàng lớn, đã ngừng đặt hàng.

Tao Ying Cheng, chủ một doanh nghiệp kinh doanh ván sàn ở Hợp Phì cho biết: “Chính phủ cũng đã hết tiền”.

Một số lao động địa phương cũng phàn nàn rằng họ thiếu kỹ năng để cạnh tranh việc làm. Các công ty như Nio và Volkswagen ngày càng phụ thuộc vào robot và các công cụ tự động hóa khác, đồng thời thuê những sinh viên tốt nghiệp từ các trường đại học tốt nhất ở nơi khác.

Xu Mingyi, một cư dân Hợp Phì, học lập trình máy tính và vẫn chưa tìm được việc làm trong lĩnh vực của mình cho biết: “Môi trường việc làm hiện tại không tốt lắm”. Thay vào đó, anh đang làm việc như một tài xế xe công nghệ. “Những công ty ở Hợp Phì này cần những nhân tài mà người bình thường khó đáp ứng được”.