Trong khi nhà ở xã hội cháy hàng, không có để bán tại các thành phố lớn thì ở một số địa phương, không ít dự án lại rơi vào tình trạng ế, không có người mua.

Lý giải về tình trạng này, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP HCM (HoREA) cho rằng, một số chủ đầu tư đã chọn xây dựng nhà ở xã hội ở vị trí khá xa trung tâm của tỉnh, thành phố, không có đủ dịch vụ, tiện ích hay kết nối giao thông thuận tiện. Việc không đáp ứng được những nhu cầu cơ bản của người dân dẫn đến nhiều dự án bán ế.

Dù thực trạng này xảy ra trong giai đoạn thực thi Luật Nhà ở 2014, tuy nhiên theo ông Châu đây không phải do lỗi của cơ chế chính sách mà là do một số ít chủ đầu tư đã quyết định sai khi chọn địa điểm phát triển dự án. Những doanh nghiệp này thường sử dụng quỹ đất có sẵn của mình, dù phù hợp với quy hoạch xây dựng nhưng lại chưa phù hợp với nhu cầu nhà ở của người dân.

Tình trạng này sẽ được giải quyết khi Luật Nhà ở 2023 được thi hành. Bởi Điều 83, Luật Nhà ở 2023 cho phép chủ đầu tư bố trí quỹ đất nhà ở xã hội ở vị trí khác ngoài phạm vi dự án nhà ở thương mại hoặc đóng tiền tương đương.

Đồng thời Điều 83, quy định đất để phát triển nhà ở xã hội phải đảm bảo kết nối với hạ tầng kỹ thuật, xã hội của khu vực, phù hợp với nhu cầu sinh sống, làm việc của người dân. Đây là quy định cần thiết để hình thành những khu nhà xã hội tại nhiều vị trí, địa điểm trên địa bàn cấp tỉnh.

Theo đó, UBND cấp tỉnh phải bố trí đủ quỹ đất xây nhà xã hội, gồm cả quỹ đất phát triển dự án độc lập. Điều này giúp hình thành các khu nhà ở độc lập quy mô lớn, có đầy đủ dịch vụ, tiện ích đô thị.

Việc phát triển những khu nhà ở xã hội độc lập sẽ thu hút nhà đầu tư xây dựng các dự khu nhà ở thương mại giá vừa túi tiền để hình thành các khu đô thị vệ tinh có cả nhà ở xã hội và nhà thương mại giá rẻ phù hợp với người thu nhập trung bình, thu nhập thấp ở đô thị.

Tuy nhiên, ông Châu cho rằng UBND cấp tỉnh cũng cần cân nhắc kỹ hiệu quả đầu tư cả về mặt kinh tế và mặt xã hội khi khi bố trí quỹ đất công tại khu vực trung tâm hoặc vị trí gần trung tâm nhưng lợi thế thương mại thấp để xây nhà xã hội.

Bởi vì, đã có bài học từ dự án nhà ở xã hội tại đường Tô Hiến Thành, quận 10, TP HCM với quy mô gần 2.900m2, gồm 114 căn. Những căn nhà ở xã hội này được bán, cho thuê từ năm 2013 cho 114 cán bộ, công nhân viên.

Những người được mua, thuê nhà ở xã hội này như “trúng số độc đắc” vì giá bán nhà xã hội tại vị trí đắc địa chỉ tương đương các huyện ngoại thành như Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi...

Trong khi cả hai khu vực đều được miễn tiền sử dụng đất, còn giá thành xây dựng tương đương nhưng tốc độ tăng giá thì vị trí ở trung tâm và gần trung tâm sẽ nhanh hơn. Điều này dẫn đến việc xây nhà xã hội để bán tại quận trung tâm hoặc vị trí gần trung tâm không đảm bảo tính công bằng.

Trong khi nếu TP HCM lựa chọn phương án bán đấu giá gần 2.900m2 đất đó, số tiền thu được có thể tạo lập quỹ đất lớn hơn, xây dựng được nhiều nhà ở xã hội hơn và đáp ứng được nhu cầu của nhiều người hơn ở huyện ngoại thành.

Bên cạnh việc có kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ, đủ dịch vụ và tiện ích về y tế, giáo dục, thể dục thể thao,…thì mấu chốt khi chọn quỹ đất xây nhà ở xã hội là phải kết nối giao thông thuận tiện để người dân có thể di chuyển đến nơi làm việc hoặc vào trung tâm bằng phương tiện công cộng.

Quãng đường di chuyển này tốt nhất không nên quá một giờ đồng hồ. Đơn cử như khu đô thị vệ tinh Desa ParkCity với quy mô 220ha ở ngoại ô thành phố Kuala Lumpur, Malaysia là một điển hình để tham khảo.