Chỉ một tháng sau khi Trung Quốc tuyên bố sẽ hạn chế xuất khẩu germanium và gali – hai nguyên liệu cần thiết để sản xuất chất bán dẫn, các lô hàng vật liệu này ra nước ngoài đã giảm xuống mức 0.

Cụ thể, vào tháng 8, dữ liệu cho thấy Trung Quốc đã không bán bất kỳ lượng germanium hoặc gali nào ra ngoài biên giới của mình. Theo CNN, con số này có thể tăng trở lại vào tháng 9, khi Bộ Thương mại cho biết họ đã phê duyệt một số giấy phép xuất khẩu cho các công ty Trung Quốc.

Dù phía Bắc Kinh tuyên bố sẽ cấp phép xuất khẩu trở lại là vậy, nhưng những hạn chế này là một cảnh báo rõ ràng rằng Trung Quốc đang sở hữu một vũ khí mạnh mẽ để đối đầu trong cuộc chiến thương mại đang leo thang vì tương lai của công nghệ. Các biện pháp hạn chế xuất khẩu gecmani và gali của Trung Quốc được đưa ra sau khi Mỹ, châu Âu và Nhật Bản hạn chế bán chip và thiết bị sản xuất chip cho Trung Quốc nhằm cắt đứt khả năng tiếp cận công nghệ quan trọng mà quân đội có thể sử dụng.

“Vẫn còn quá sớm để biết các hạn chế sẽ chặt chẽ đến mức nào. Nhưng nếu Trung Quốc chặn một lượng lớn hàng xuất khẩu, điều đó sẽ gây ra sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng cho người tiêu dùng trực tiếp”, Xiaomeng Lu, giám đốc công nghệ địa lý tại Eurasia Group cho biết.

Điều đáng nói ở đây là, Trung Quốc gần như độc quyền sản xuất germanium và gali. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), năm ngoái, quốc gia này chiếm 98% sản lượng gali toàn cầu và 68% sản lượng gecmani tinh chế.

Theo Marina Zhang, phó giáo sư tại Đại học Công nghệ Sydney, mặc dù có những lựa chọn thay thế cho Mỹ và các đồng minh, nhưng việc xây dựng chuỗi cung ứng độc lập để xử lý gali và gecmani có thể đòi hỏi khoản đầu tư “đáng kinh ngạc” lên tới hơn 20 tỷ USD. Chưa kể đến việc, có thể sẽ mất nhiều năm để phát triển.

Bà Zhang viết trong một bài đăng vào tháng bảy: “Các công nghệ và cơ sở tinh chế để xử lý gali và germani không thể được xây dựng chỉ trong một đêm, đặc biệt khi xem xét các tác động môi trường của việc khai thác chúng”.

Nhưng vấn đề là, dường như không có lựa chọn nào khác ngoài việc làm như vậy.

Theo bà Zhang, mặc dù khoáng sản chỉ chiếm “vài trăm triệu USD” trong thương mại toàn cầu, nhưng chúng rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng của nhiều ngành công nghiệp gồm cả bán dẫn, quốc phòng, xe điện và truyền thông quốc tế, mỗi ngành trị giá hàng trăm tỷ USD.

SỰ THỐNG TRỊ CỦA TRUNG QUỐC

Trung Quốc đã thống trị việc sản xuất cả hai nguyên tố này trong ít nhất một thập kỷ.

Gallium là một kim loại mềm, màu bạc và dễ cắt bằng dao. Nó thường được sử dụng để sản xuất các hợp chất có thể tạo ra chip tần số vô tuyến cho điện thoại di động và thông tin vệ tinh. Trong khi đó, germanium là một kim loại cứng, màu trắng xám và giòn được sử dụng trong sản xuất sợi quang có thể truyền ánh sáng và dữ liệu điện tử.

Cả hai đều không được tìm thấy trong tự nhiên. Chúng thường được hình thành như một sản phẩm phụ của quá trình khai thác các kim loại phổ biến hơn, chủ yếu là nhôm, kẽm và đồng.

Theo Ewa Manthey, chiến lược gia hàng hóa tại ING Group, việc xử lý các nguyên tố này có thể “tốn kém, thách thức về mặt kỹ thuật, tốn nhiều năng lượng và gây ô nhiễm”.

Ông Ewa Manthey nói: “Trung Quốc thống trị sản xuất hai kim loại này không phải vì chúng hiếm mà vì họ có thể giữ chi phí sản xuất khá thấp và các nhà sản xuất ở nơi khác không thể sánh kịp với chi phí cạnh tranh của đất nước tỷ dân”.

Theo dữ liệu do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington tổng hợp, từ năm 2005 đến năm 2015, sản lượng gali có độ tinh khiết thấp của Trung Quốc đã tăng vọt từ 22 tấn lên 444 tấn.

Các nhà phân tích từ viện nghiên cứu cho biết vị trí dẫn đầu của Trung Quốc trong ngành nhôm đã cho phép nước này chiếm thị phần thống trị trong sản xuất gali toàn cầu.

Hơn nữa, chính phủ Trung Quốc đã thực hiện các chính sách chiến lược để thúc đẩy sản xuất, bao gồm yêu cầu các nhà sản xuất nhôm của nước này phải tạo ra công suất khai thác gali.

Đây là lý do tại sao trong 10 năm qua, việc sản xuất gali về cơ bản đã trở nên không khả thi về mặt kinh tế bên ngoài Trung Quốc.

Từ năm 2013 đến năm 2016, Kazakhstan, Hungary và Đức đều đã ngừng sản xuất gali sơ cấp. Trong khi đó, Đức phải tuyên bố vào năm 2021 sẽ khởi động lại sản xuất vì giá tăng.

NHỮNG LỰA CHỌN THAY THẾ

Tuy nhiên, không phải là không có bất kỳ nhà cung cấp thay thế nào. Theo USGS, Nga, Nhật Bản và Hàn Quốc đã sản xuất tổng cộng 1,8% tổng lượng gali toàn cầu vào năm 2022. Đối với germanium, Teck Resources của Canada là một trong những nhà sản xuất lớn nhất thế giới. Công ty Indium Corporation của Mỹ cũng là nhà sản xuất hợp chất và hợp kim germanium hàng đầu thế giới. Ngoài ra, 5NPlus của Canada và Umicore của Bỉ sản xuất cả hai nguyên tố này.

Nhưng “sẽ mất thời gian để đưa các nguồn cung cấp thay thế trực tuyến”, Chris Miller, tác giả cuốn “Chip War” và là một nhà sử học kinh tế,nói với CNN. Hơn nữa, việc này cũng có thể rất tốn kém.

Gregory Allen, giám đốc Trung tâm AI & Công nghệ tiên tiến Wadhwani tại CSIS cho biết các công ty khai thác mỏ toàn cầu có thể tham gia kinh doanh bán germanium và gallium nếu Trung Quốc tìm cách cắt giảm nguồn cung.

“Điều này sẽ không xảy ra ngay lập tức, nhưng một số công ty khai thác và lọc dầu toàn cầu đã báo hiệu ý định làm như vậy”.

Vào tháng 7, tập đoàn nhà nước Rostec của Nga nói với Reuters rằng họ sẵn sàng tăng sản lượng germanium để sử dụng trong nước sau khi Trung Quốc tuyên bố hạn chế xuất khẩu.

Nyrstar có trụ sở tại Hà Lan cũng cho biết họ đang xem xét các dự án germanium và gallium tiềm năng ở Australia, châu Âu và Mỹ.

Lu từ Eurasia Group cho biết: “Ngay cả khi người dùng hết nguồn cung cấp các khoáng chất này, gali vẫn có thể được đổi lấy silicon hoặc indium trong quy trình sản xuất tấm bán dẫn”.

Bà cho biết thêm, kẽm selenua là chất thay thế ít hơn nhưng có chức năng thay thế germanium trong một số ứng dụng nhất định. Khi giá tăng, tái chế là một lựa chọn khác.

Năm ngoái, Cơ quan Hậu cần Quốc phòng Mỹ đã giới thiệu một chương trình tái chế germanium cấp quang học được sử dụng trong các hệ thống vũ khí.

“Phế liệu sàn nhà máy đã chiếm nguồn cung. Phế liệu germanium cũng được thu hồi từ các xe tăng đã ngừng hoạt động và các phương tiện quân sự khác”, Lu nói.

Trước những biến động nguồn cung từ phía Trung Quốc, Manthey cho biết ban đầu, giá của hai mặt hàng này có thể sẽ tăng. Giá gali đứng ở mức 1.965 nhân dân tệ (269 USD)/tấn vào thứ ba, tăng hơn 17% so với ngày 1/6, theo ebaiyin.com, một trang web dịch vụ giao dịch kim loại Trung Quốc. Trong khi đó, giá germanium tăng khoảng 3% trong cùng thời kỳ.

Manthey cho biết: “Giá cao hơn sẽ làm tăng sự cạnh tranh bằng cách khiến chi phí sản xuất trở lại cạnh tranh hơn ở các nước như Nhật Bản, Canada và Mỹ, từ đó sẽ làm giảm sự thống trị của Trung Quốc ở cả hai thị trường”.

Ông nói thêm: “Sẽ mất thời gian để xây dựng các nhà máy chế biến, nhưng theo thời gian, thị trường và chuỗi cung ứng sẽ được điều chỉnh”.