Ngành công nghiệp khí và thị trường khí đóng vai trò đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, nhiều điểm nghẽn trong hành lang pháp lý đã gây cản trở phát triển hoạt động kinh doanh khí tại Việt Nam.
Cơ sở hạ tầng thiếu
Bộ Công Thương vừa tổ chức diễn đàn “Phát triển thị trường khí Việt Nam: Xây dựng thị trường khí Việt Nam cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả". Theo báo cáo tại diễn đàn, sau gần 20 năm khai thác, từ năm 2018, các nguồn khí trong nước sẽ suy giảm dần, trong khi nguồn khí bổ sung từ các mỏ mới tại các khu vực có nguồn khí không nhiều.
Ông Nguyễn Hoàng Giang - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Bộ Công Thương cho biết, dự kiến, để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ sản phẩm khí trong nước, cơ sở hạ tầng tồn trữ của các kho chứa khí phải đạt quy mô từ 3,5-4 triệu tấn/năm vào năm 2025 và khoảng 4,5-5 triệu tấn/năm vào năm 2035 nhằm đảm bảo yêu cầu dự trữ tối thiểu đạt trên 15 ngày cung cấp.
Theo ông Giang, để xây dựng các định hướng phát triển hạ tầng dự trữ, cung ứng khí Việt Nam khả thi, có hiệu quả chịu ảnh hưởng bởi nhiều định hướng phát triển, quy hoạch ngành, lĩnh vực khác như: quy hoạch sử dụng đất, phòng cháy chữa cháy, bảo vệ môi trường, bảo tồn sinh thái, cảnh quan; khả năng thu hút huy động vốn của nhà đầu tư. Do vậy, cần có sự phối hợp, chung tay của nhiều bộ, ngành, địa phương, người dân và doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Văn Vy – Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cũng cho rằng, hiện công nghệ cho tìm kiếm khai thác vẫn phức tạp, đòi hỏi vốn đầu tư lớn, đặc biệt sự biến động của thị trường dầu khí thế giới, chịu ảnh hưởng lớn bởi các yếu tố chính trị. Cùng đó là xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu.
“Do vậy, để phát triển thị trường khí, cần thúc đẩy sớm công tác đầu tư các dự án khai thác mỏ, cơ sở hạ tầng khí, nhập khẩu khí, điện khí, tái hóa khí hóa lỏng LNG để đảm bảo đáp ứng nhu cầu trong nước”, ông Vy nhìn nhận.
Đánh giá của Vụ Kế hoạch (Bộ Công Thương) cho thấy, hệ thống kho chứa khí với 54 kho đầu mối và tuyến sau trải dài khắp 3 miền đất nước đã đảm bảo kênh phân phối khí hóa lỏng (LPG) hoạt động trơn tru, không bị đứt gãy nguồn cung khi xảy ra các sự cố cục bộ, khách quan.
Tuy nhiên, khí LPG được sử dụng chủ yếu cho dân dụng, các ứng dụng từ sản phẩm LPG còn thấp. Do vậy, sản lượng tiêu thụ rất thấp, dẫn đến quy mô hệ thống kho cảng LPG chủ yếu là kho cảng nhỏ, năng lực nhập hàng hạn chế. Với công nghệ và thiết bị phức tạp, còn mới, Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm trong xây dựng và vận hành khí LNG. Tàu vận tải khí LNG thông thường có dung tích lớn, đòi hỏi phải có các cảng nước sâu để tiếp nhận tàu và đây là khó khăn khi xây dựng kho LNG tại Việt Nam.
Ngoài ra, việc xây dựng mới các tuyến ống dẫn khí từ kho LNG đến các khách hàng công nghiệp và dân dụng cũng gặp nhiều khó khăn về quy hoạch do thiếu đồng bộ khi các khu công nghiệp đước quy hoạch chưa tính đến dành hành lang tuyến cho ống dẫn khí đốt.
Do vậy, để phát triển thị trường khí Việt Nam, trước hết, cần có định hướng mở rộng và xây mới kho chứa khí LPG từ lọc dầu, để nhập khẩu đủ nhu cầu phát triển các nhà máy công nghiệp và khách hàng. Cùng đó là xây mới và mở rộng kho khí hóa lỏng LNG hiện có đáp ứng nhu cầu tiêu thụ cho những dự án điện khí, các khách hàng công nghiệp.
Cần có định hướng mở rộng và xây mới kho chứa khí LPG từ lọc dầu.
Hành lang pháp lý nhiều bất cập
Ông Đỗ Trọng Hiếu – Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương chia sẻ thêm, để đảm bảo hoạt động kinh doanh khí cạnh tranh và minh bạch trong thời gian tới, việc hoàn thiện khung pháp lý được Bộ Công Thương xác định cần đáp ứng được các yêu cầu như: Tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế tham gia thị trường, thu hút các nguồn vốn, ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ số vào hoạt động kinh doanh khí.
Bên cạnh đó, thiết lập thị trường khí cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tạo lập hệ thống phân phối khí gắn kết, hiệu quả, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia trước những biến động thị trường của các mặt hàng năng lượng quốc tế và tình hình bất ổn chính trị trên thế giới, đảm bảo phát triển bền vững thị trường khí của Việt Nam trong thời gian tới.
Đáp ứng yêu cầu về hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước, không tạo ra khoảng trống pháp lý trong quy định pháp luật; ngăn chặn, phòng chống những hành vi tiêu cực, gian lận, cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh khí, đặc biệt là trong hoạt động kinh doanh LPG chai. Đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh khí.
Để giải quyết các vấn đề trên, theo ông Đỗ Trọng Hiếu, một số nội dung chính về pháp lý đối với hoạt động kinh doanh khí cần giải quyết.
Thứ nhất, xây dựng đồng bộ các loại hình thương nhân kinh doanh khí theo hướng bảo đảm các thương nhân kinh doanh khí được điều chỉnh đầy đủ và rõ ràng, gắn với từng khâu trong chuỗi kinh doanh khí từ sản xuất, nhập khẩu, phân phối đến khách hàng, người tiêu dùng và các hoạt động dịch vụ kinh doanh khí, bảo đảm an toàn kỹ thuật và yêu cầu phòng cháy chữa cháy.
Thứ hai, loại bỏ, bổ sung quy định về quyền và nghĩa vụ của các loại hình thương nhân kinh doanh khí. Quy định quyền và nghĩa vụ của các thương nhân kinh doanh khí phải đáp ứng yêu cầu: rõ ràng, khả thi, dễ thực hiện và phù hợp với nguồn lực của thương nhân kinh doanh khí. Đồng thời, đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước trong hoạt động kinh doanh khí.
Thứ ba, xây dựng chính sách quản lý hoạt động kinh doanh LPG chai theo hướng tăng cường quản lý, kiểm soát các hoạt động kinh doanh và dịch vụ kinh doanh LPG chai và chai LPG nhằm hạn chế tình trạng chiếm dụng chai LPG, chiết nạp LPG lậu và cung cấp LPG chai giả.