Kinh tế 05/04/2023 - 23:20

Sửa đổi Thông tư 16 về trái phiếu: Cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp cơ cấu lại nợ

Dự thảo sửa đổi Thông tư 16 cho phép các ngân hàng thương mại mua lại trái phiếu doanh nghiệp được kỳ vọng sẽ khơi thông thanh khoản cho thị trường. Tuy nhiên, dự thảo này cũng sẽ loại trừ nhiều trái phiếu mà ngân hàng thương mại có thể mua lại, hạn chế hoạt động tái cơ cấu lại nợ của doanh nghiệp như tinh thần Nghị định 08.

Nỗ lực tháo gỡ vướng mắc cho trái phiếu doanh nghiệp từ Chính phủ

Thời gian vừa qua, nhiều nhà đầu tư yêu cầu các tổ chức tín dụng tất toán trái phiếu trước hạn. Tuy nhiên, quy định hiện hành khiến ngân hàng thương mại không mua lại được chính những trái phiếu doanh nghiệp mà họ từng bán ra và có cam kết mua lại cho nhà đầu tư cá nhân.

Do đó, việc dự thảo thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều và ngưng hiệu lực thi hành khoản 11 Điều 4 Thông tư số 16/2021/TT-NHNN ngày 10/11/2021 quy định về việc tổ chức tín dụng mua, bán trái phiếu doanh nghiệp, cho phép ngân hàng mua lại trái phiếu doanh nghiệp đã bán ra trước đó sẽ giảm áp lực cho chính ngân hàng thương mại và doanh nghiệp phát hành. Qua đó giúp tăng tính thanh khoản cho thị trường trái phiếu trong bối cảnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp trầm lắng, khá nhiều doanh nghiệp phải "khất nợ" trái phiếu đến hạn thanh toán.

Cụ thể, dự thảo ngưng hiệu lực thi hành đối với quy định tại khoản 11 Điều 4 Thông tư số 16 đến hết ngày 31/12/2023. Ngân hàng chỉ được mua lại trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán hoặc chưa đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom mà ngân hàng này đã bán và/hoặc trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết được phát hành cùng lô/cùng đợt phát hành với trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết mà tổ chức tín dụng đã bán.

Sửa đổi Thông tư 16 về trái phiếu: Cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp cơ cấu lại nợ

Điều kiện kèm theo là bên mua trái phiếu doanh nghiệp từ tổ chức tín dụng thanh toán toàn bộ tiền tại thời điểm ký kết hợp đồng bán trái phiếu doanh nghiệp cho bên mua trái phiếu; doanh nghiệp phát hành trái phiếu được xếp hạng ở mức cao nhất theo quy định xếp hạng tín dụng nội bộ của tổ chức tín dụng tại thời điểm gần nhất trước khi tổ chức tín dụng mua trái phiếu doanh nghiệp...

Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng có quyền, nghĩa vụ kiểm tra, giám sát việc sử dụng tiền thu từ trái phiếu của doanh nghiệp phát hành đảm bảo số tiền thu được sử dụng đúng mục đích tại phương án, cam kết. Trường hợp phát hiện doanh nghiệp phát hành không theo đúng cam kết, tổ chức tín dụng yêu cầu doanh nghiệp phát hành mua lại trái phiếu trước hạn.

Với doanh nghiệp phát hành, hệ số nợ phải trả (bao gồm cả khối lượng trái phiếu dự kiến phát hành) không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu theo báo cáo tài chính quý gần nhất tại thời điểm phát hành và đã được kiểm toán.

Ngoài ra, tổ chức tín dụng khi mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích nhằm thực hiện bảo đảm nghĩa vụ, tổ chức tín dụng phải phong tỏa số tiền mua trái phiếu cho đến khi chấm dứt nghĩa vụ bảo đảm. Không những thế, các ngân hàng phải sử dụng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt trong giao dịch mua trái phiếu với bên bán trái phiếu.

Các tiêu chí xác định phương án khả thi và tiêu chí xác định doanh nghiệp phát hành trái phiếu có khả năng tài chính để đảm bảo thanh toán đủ gốc và lãi trái phiếu đúng hạn phải theo quy trình nghiệp vụ, quy định quản lý rủi ro đối với hoạt động mua, bán trái phiếu doanh nghiệp.

Theo Báo cáo của FiinRatings, giai đoạn tháng 12/2022 có gần 50 nghìn tỷ đồng trái phiếu được mua lại trước hạn. Tuy nhiên sang đến tháng 1 năm nay tổng lượng trái phiếu mua lại chỉ khoảng 8,9 nghìn tỷ đồng do doanh nghiệp phát hành đang thiếu nguồn tiền trả nợ. Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) cũng cho biết, từ ngày 16/9/2022 đến 31/01/2023, có 54 doanh nghiệp chậm trả gốc, lãi trái phiếu, trong đó có 34 doanh nghiệp kinh doanh lĩnh vực bất động sản - xây dựng.

Trong khi đó, báo cáo của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam cho thấy, năm 2023, lượng trái phiếu đáo hạn rất lớn - khoảng 205.000 tỷ đồng, trong đó có 104.000 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn của các doanh nghiệp bất động sản.

Việc sửa đổi Thông tư 16 để tổ chức tín dụng mà cụ thể là các ngân hàng thương mại được phép mua lại trái phiếu doanh nghiệp là cơ sở pháp lý thúc đẩy việc giảm áp lực thanh khoản cho thị trường này.

Cần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp cơ cấu lại nợ

Tuy nhiên, quy định tại dự thảo cũng sẽ loại trừ ra khá nhiều trái phiếu doanh nghiệp bất động sản mà ngân hàng thương mại có thể mua lại.

Theo đó, dự thảo sửa đổi quy định tổ chức tín dụng chỉ được phép mua lại khi doanh nghiệp đạt một số điều kiện như có phương án khả thi, có khả năng trả nợ gốc và lãi, có tỷ lệ vay nợ thấp và không được dùng để góp vốn, mua cổ phần ở công ty khác để hạn chế rủi ro, trái phiếu doanh nghiệp phải sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt,... giúp tránh việc mua lại trái phiếu thiếu chọn lọc, giúp khơi thông dòng vốn cho các ngành sản xuất kinh doanh, bán lẻ, dần phục hồi niềm tin cho thị trường. Chỉ khi niềm tin của nhà đầu tư được thiết lập lại, doanh nghiệp huy động trái phiếu vào những sản phẩm mang lại giá trị thật mới có thể tiếp tục huy động vốn thông qua kênh này.

Đáng chú ý, dự thảo bổ sung quy định trái phiếu doanh nghiệp chỉ có thể mua trái phiếu doanh nghiệp của doanh nghiệp phát hành có hệ số nợ phải trả (bao gồm cả khối lượng trái phiếu dự kiến phát hành) không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu theo báo cáo tài chính quý gần nhất tại thời điểm phát hành và đã được kiểm toán. Quy định này sẽ tránh việc nhiều doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy cao, lên đến chục và vài chục lần không được tổ chức tín dụng mua nữa.

TS. Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam cho biết, việc ngân hàng - trái chủ lớn nhất, ước tính chiếm khoảng 34% tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành, tham gia tháo gỡ vướng mắc cho trái phiếu doanh nghiệp rất có ý nghĩa trong việc khơi thông nguồn vốn cho thị trường bất động sản.

Sửa đổi Thông tư 16 về trái phiếu: Cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp cơ cấu lại nợ 2

Ngược lại, thị trường bất động sản có dòng tiền “chạy", các nhà phát hành trái phiếu doanh nghiệp không vỡ nợ, các ngành nghề "ăn theo" như xây dựng, sản xuất vật liệu xây dựng phục hồi sẽ tránh việc đổ vỡ một cách liên hoàn, ngăn hệ lụy xấu cho cả hệ thống tài chính tiền tệ và nền kinh tế.

Tuy nhiên, dự thảo cần bổ sung quy định các điều kiện để tổ chức tín dụng được phép mua lại trái phiếu doanh nghiệp phát hành có mục đích cơ cấu lại các khoản nợ của chính doanh nghiệp. Hỗ trợ doanh nghiệp tái cơ cấu lại nợ như tinh thần Nghị định 08 vừa qua.

Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp bất động sản đang có khoản nợ trái phiếu không lâm vào cảnh “chết tắc”, mở ra cho họ hy vọng, có thêm thời gian cơ cấu nợ, có phương án thích hợp để tái cấu trúc lại sản phẩm, có cơ hội phát triển, có lợi cho thị trường, nhà đầu tư và kinh tế nói chung.

Bên cạnh đó, để tạo nên một thị trường minh bạch thông tin, ổn định và bền vững, ngoài việc sửa đổi các quy định pháp luật thì cần thiết phải có một tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín. Đóng vai trò là tổ chức trung gian cung cấp thông tin về sức khỏe của tổ chức phát hành, ngăn chặn các rủi ro, đồng thời giúp thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển lành mạnh và bền vững, tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Ông Đính lấy ví dụ tại Mỹ, hiện có ba công ty xếp hạng tín dụng lớn nhất là Moody’s, Standard & Poor’s và Fitch. Hệ thống xếp hạng tín dụng dựa trên chữ cái duy nhất của mỗi công ty. Xếp hạng cao nhất của Standard & Poor là AAA và trái phiếu không còn được coi là cấp độ đầu tư nếu nó rơi xuống trạng thái BB+. Xếp hạng thấp nhất là D, chỉ ra rằng trái phiếu bị vỡ nợ. Điều đó có nghĩa là tổ chức phát hành chậm thanh toán lãi và trả nợ gốc cho trái chủ.

Các tổ chức xếp hạng này sẽ giúp cho nhà đầu tư nhanh chóng có thể tìm hiểu thông tin trái phiếu có rủi ro vỡ nợ thấp hay cao và liệu tổ chức phát hành có ổn định về tài chính hay không để đưa ra quyết định đầu tư, tránh những rủi ro cho nhà đầu tư.

Theleader.vn - Diễn đàn của các nhà quản trị