Hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chính thức vận ngày hôm nay (19/7), dự kiến sẽ có hơn 1.600 mã trái phiếu được đưa vào giao dịch trong thời gian tới. Hệ thống này có năng lực xử lý đạt 15.000 - 20.000 lệnh/giây, 20 - 30 triệu lệnh/phiên.

Áp lực trái phiếu đáo hạn rất lớn

Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng (Bộ Tài chính) cho biết do khó khăn thị trường trong nước, quốc tế và dịch Covid-19, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu khó khăn trong việc thực hiện nghĩa vụ thanh toán trái phiếu đến hạn. Nhất là khi các vụ việc liên quan đến vấn đề trái phiếu được xử lý nghiêm minh, đã làm phát sinh tâm lý e ngại trên thị trường.

Sau khi Nghị định 08 sửa đổi về trái phiếu doanh nghiệp có hiệu lực, thị trường trái phiếu rục rịch khởi sắc. Thống kê từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) cho thấy, trong tháng 6 vừa qua có 13 đợt phát hành riêng lẻ của 10 doanh nghiệp với tổng giá trị 8.170 tỷ đồng. Con số này tăng mạnh so với tháng 5/2023, chỉ có duy nhất một doanh nghiệp phát hành thành công với tổng giá trị 2.600 tỷ đồng.

Xét theo nhóm ngành thì xây dựng - bất động sản đang là nhóm dẫn đầu về lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ trong tháng 6, chiếm 47,5% giá trị phát hành

Nhóm tài chính ngân hàng sau nhiều tháng im ắng đã phát hành trở lại với tỷ lệ 39% giá trị trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phát hành tháng 6/2023.

Tuy nhiên, nhà đầu tư cá nhân vẫn đứng ngoài kênh đầu tư này trước ảnh hưởng của khủng hoảng niềm tin thị trường. Thống kê cho thấy có đến 90% trái phiếu phát hành được hấp thụ bởi nhóm nhà đầu tư tổ chức, trong đó các nhà băng nắm giữ khoảng 70%.

Đáng chú ý, danh sách các doanh nghiệp chậm thanh toán các nghĩa vụ nợ trái phiếu tiếp tục tăng lên. Theo VNDIRECT, đến ngày 26/6/2023, có khoảng 59 doanh nghiệp nằm trong danh sách chậm nghĩa vụ thanh toán lãi hoặc nợ gốc trái phiếu doanh nghiệp theo thông báo của HNX.

VNDIRECT ước tính, tổng dư nợ trái phiếu của các doanh nghiệp này vào khoảng 159,5 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 14,6% dư nợ trái phiếu doanh nghiệp toàn thị trường. Khoảng hơn 43,8 nghìn tỷ đồng trái phiếu của các doanh nghiệp trong danh sách sẽ đáo hạn trong năm 2023, chiếm khoảng 19,6% tổng giá trị đáo hạn toàn thị trường cả năm.

Còn theo số liệu của HNX cho thấy, còn 116,5 nghìn tỷ đồng giá trị trái phiếu sẽ đáo hạn trong năm 2023. Riêng trong tháng 7, tổng giá trị trái phiếu đáo hạn là 19,4 nghìn tỷ đồng. Nếu không có hoạt động mua lại trước hạn nào đáng kể thì trong 6 tháng còn lại của năm, áp lực đáo hạn sẽ dồn vào tháng 9 với giá trị cao nhất đạt 32,6 nghìn tỷ đồng, áp lực lớn tiếp theo dành cho tháng 12 với 24,4 nghìn tỷ đồng.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia kỳ vọng, sàn trái phiếu riêng lẻ được vận hành, sẽ "phá băng" thị trường. Đồng thời giúp cơ quan quản lý giám sát thị trường từ khâu phát hành đến giao dịch.

Có lợi cho cả 3 phía: trái chủ, doanh nghiệp, cơ quan quản lý

Hàng chục năm nay, nhà đầu tư nếu muốn mua trái phiếu thường sẽ phải làm việc với đơn vị trung gian và bị ăn hoa hồng. Ví dụ doanh nghiệp A phát hành trái phiếu với lợi suất 11%/năm, nhưng do mua qua công ty chứng khoán nên lợi suất nhà đầu tư thực nhận là 9%. Sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ đi vào hoạt động sẽ giúp nhà đầu tư giảm nhiều chi phí.

Bên cạnh đó, trước đây nhà đầu tư mua qua công ty chứng khoán, ngân hàng; việc mua bán dựa trên lượng hàng là các trái phiếu có trong "kho hàng" và cũng phải chờ đến ngày nhà phát hành thanh toán cả gốc lẫn lãi. Nếu đưa lên sàn giao dịch tập trung, nhà đầu tư có thể mua bán với nhau.

Ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán Kiến Thiết nhận định việc vận hành sàn giao dịch mới sẽ giúp minh bạch hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp hơn so với trước đây. Với sàn giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, bất kỳ ai cũng có thể được bán trái phiếu doanh nghiệp của mình công khai, bất cứ lúc nào, thay vì như trước đây phải chờ đến khi đáo hạn, hay phụ thuộc hoàn vào việc doanh nghiệp phát hành, hay công ty chứng khoán có mua lại hay không.

"Kể cả tổ chức phát hành không mua lại thì đã có các nhà đầu tư thứ cấp khác sẵn sàng mua các loại trái phiếu đó. Chúng ta tăng được tính thanh khoản và rõ ràng lợi cho cả nhà đầu tư và tổ chức phát hành, giảm áp lực đáo hạn trái phiếu ngắn hạn", ông Ngọc đánh giá.

Theo đại diện HNX, điểm quan trọng nhất là ngay trước khi giao dịch, người mua và người bán đều biết rõ tất cả thông tin về trái phiếu. "Các tổ chức phát hành có trách nhiệm công bố thông tin và chịu trách nhiệm trước pháp luật về thông tin để chào bán trái phiếu. Các nhà đầu tư hiểu thông tin mua và bán một cách đầy đủ trước khi giao dịch, với sự hỗ trợ của các thành viên giao dịch", bà Vũ Thị Thúy Ngà, Phó Tổng Giám đốc HNX cho hay.

Việc vận hành sàn giao dịch thứ cấp trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ cũng khiến nhiều nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu vui mừng. “Sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ vận hành là thông tin tích cực, tôi sẽ mua bán trái phiếu dễ dàng hơn”, nhà đầu tư trái phiếu Nguyễn Văn Hanh chia sẻ.

Trong khi đó, các doanh nghiệp cũng hào hứng khi trái phiếu doanh nghiệp được “ra chợ”. Ông Nguyễn Chí Thanh, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Môi giới bất động sản Việt Nam cho biết, nhóm các doanh nghiệp bất động sản hào hứng hơn bao giờ hết khi dòng tiền có cơ hội lưu thông. Trái phiếu có chất lượng được giao dịch sẽ thu hút các nhà đầu tư tham gia, như vậy sẽ khơi thông cho dòng vốn bất động sản nói riêng cũng như doanh nghiệp nói chung.

Được biết, Vietcombank sẽ là ngân hàng thanh toán cho hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.

Ông Nguyễn Mỹ Hào, thành viên hội đồng quản trị Vietcombank, cho biết Vietcombank đã chủ động xây dựng hệ thống ngân hàng thanh toán chuyên biệt (VCB C-Bond) dành cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Đặc biệt, hệ thống ngân hàng thanh toán chuyên biệt đáp ứng yêu cầu thanh toán tức thời, từng giao dịch, kiểm soát thông tin số dư tiền mua, bán trái phiếu tới từng nhà đầu tư. Đây là yếu tố mới, vượt trội, tạo điều kiện cho dòng vốn của nhà đầu tư được luân chuyển nhanh, các thông tin thị trường được quản lý minh bạch, hiệu quả.

Hệ thống này cũng chú trọng ưu tiên phương thức kết nối host-to-host qua API giữa Vietcombank với Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam cũng như các thành viên tham gia thị trường, đảm bảo giao dịch được thực hiện nhanh chóng, an toàn và bảo mật.