Theo kế hoạch, tháng 10/2023 Đoàn thanh tra của Ủy ban Châu ÂU (EC) sẽ sang Việt Nam kiểm tra lần thứ tư về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không theo quy định và không khai báo (IUU).

Sau hơn 5 năm triển khai thực hiện các giải pháp chống khai thác IUU theo khuyến nghị của EC, tình hình chống khai thác IUU đã có những chuyển biến tích cực.

Tình hình chống khai thác IUU chuyển biến tích cực

Tháng 10/2017, EC đã cảnh báo thẻ vàng đối với sản phẩm hải sản khai thác của Việt Nam xuất khẩu vào châu Âu vì chưa tuân thủ đầy đủ các quy định về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không tuân thủ quy định. Với việc bị cảnh báo thẻ vàng, xuất khẩu hải sản của Việt Nam sang Liên minh Châu Âu (EU) bị kiểm soát 100% thay vì kiểm tra xác suất, khiến doanh nghiệp xuất khẩu phải bỏ ra nhiều chi phí hơn; kim ngạch xuất khẩu hải sản khai thác biển sang thị trường này cũng bị ảnh hưởng lớn.

Từ đó đến nay, Việt Nam đã nỗ lực gỡ thẻ vàng IUU bằng những cam kết mạnh mẽ và nhiều giải pháp cụ thể. Tại cuộc họp lần thứ 7 của Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác IUU diễn ra ngày 1/6/2023, Lãnh đạo Bộ NN&PTNT cho biết, sau hơn 5 năm (từ ngày 23/10/2017) triển khai thực hiện các giải pháp chống khai thác IUU theo khuyến nghị của EC, tình hình chống khai thác IUU đã có những chuyển biến tích cực.

EC tiếp tục ghi nhận, đánh giá cao quyết tâm chính trị của Việt Nam, đặc biệt là sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của Thường trực Ban Bí thư, của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, nhờ đó khung pháp lý cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu quốc tế về chống khai thác IUU và tiếp tục được hoàn thiện. Bộ NN&PTNT đang tiếp tục rà soát, sửa đổi bổ sung Nghị định 26/2019/NĐ-CP và Nghị định 42/2019/NĐ-CP cho phù hợp với thực tiễn nghề cá Việt Nam và các quy định quốc tế theo khuyến nghị của EC tại đợt thanh tra lần thứ 3.

Hệ thống giám sát tàu cá được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, kết nối, chia sẻ giữa cá cơ quan, đơn vị chức năng liên quan; tổ chức trực ban 24/24 giờ để theo dõi, kiểm soát tàu cá trên biển. Tính đến nay, việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá có chiều dài từ 15 m trở lên đạt hơn 97%. Số lượng các tàu cá chưa lắp đặt thiết bị VMS đã được các địa phương lập danh sách theo dõi, quản lý. Việc thực hiện kiểm soát sản phẩm thủy sản nhập khẩu theo quy định của Hiệp định về biện pháp quốc gia có cảng (PSMA) về tổng thể đã có sự cải thiện tốt hơn so với trước đây.

Tuy nhiên, việc tổ chức triển khai Luật Thủy sản, các quy định chống khai thác IUU còn chưa đồng bộ, có nơi chưa đạt yêu cầu. Số lượng các vụ vi phạm hành chính đối với hành vi khai thác IUU còn lớn, trong khi tỉ lệ xử lý các vụ vi phạm còn thấp và chưa đồng đều giữa các địa phương. Còn diễn ra tình trạng tháo dỡ thiết bị giám sát hành trình gửi sang tàu khác, hoặc ngắt kết nối thiết bị, mang biển kiểm soát giả, khai thác sai vùng, sử dụng ngư cụ khai thác vị cấm, không nghi và nộp nhật ký khai thác, môi giới đưa tàu cá vào vùng biển nước khác...

Hoàn thiện phần mềm trong công tác chống khai thác IUU

Trong thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang tại Hội nghị trực tuyến với các tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long mới đây, Phó Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương có liên quan tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, hành động quyết liệt thực hiện các nhiệm vụ trước mắt, các giải pháp trọng tâm chống khai thác IUU, chuẩn bị kỹ kế hoạch, nội dung làm việc với Đoàn Thanh tra của Ủy ban Châu Âu lần thứ 4, phấn đấu mục tiêu đến tháng 10/2023 gỡ cảnh báo thẻ vàng.

Phó Thủ tướng yêu cầu các Bộ: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Quốc phòng, Ngoại giao và các Bộ, ngành, địa phương liên quan thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 81/QĐ-TTg ngày 13 tháng 02 năm 2023 về "Kế hoạch hành động chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định".

Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các Bộ, ngành, địa phương có liên quan có giải pháp hiệu quả ngăn chặn, không để tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Bộ Công an khẩn trương củng cố hồ sơ, đưa ra truy tố các đối tượng môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ, tái tạo nguồn lợi thủy sản. Chú trọng phát triển các mô hình chuyển đổi nghề hiệu quả.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang yêu cầu Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương ven biển khẩn trương thành lập Kiểm ngư địa phương theo quy định tại Luật Thủy sản và các văn bản hướng dẫn liên quan. Phối hợp chặt chẽ với Bộ Quốc phòng ngăn chặn, xử lý không để tàu cá địa phương vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Bên cạnh đó, thực hiện nghiêm công tác quản lý tàu cá; kiểm soát chặt chẽ hoạt động của tàu cá địa phương và tàu cá của tỉnh khác hoạt động tại địa phương; tập trung cao điểm thực thi pháp luật, xử phạt triệt để các hành vi khai thác IUU. Tuân thủ công tác xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác theo quy định. Điều động, luân chuyển, biệt phái đảm bảo bố trí đủ nhân lực, kinh phí thực hiện nhiệm vụ quản lý tàu cá, bảo vệ, tái tạo nguồn lợi thủy sản, chống khai thác IUU.

Về hoàn thiện phần mềm trong công tác chống khai thác IUU, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau trong tháng 8/2023 để hỗ trợ hoàn thiện phần mềm, đồng thời nghiên cứu để nhân rộng áp dụng tại các địa phương.