Trong một quyết định được công bố mới đây, chính phủ Trung Quốc đã chủ động thắt chặt các quy định xuất khẩu đối với than chì - một khoáng sản quan trọng trong quy trình sản xuất pin xe điện.

Cụ thể, kể từ ngày 1/12, Trung Quốc sẽ yêu cầu các nhà xuất khẩu phải xin giấy phép vận chuyển hai loại than chì, bao gồm vật liệu than chì tổng hợp có độ tinh khiết cao, độ cứng cao và cường độ cao cũng như than chì vảy tự nhiên và các sản phẩm của nó.

Ông Kiên Huỳnh, giám đốc thương mại của Alkemy Capital Investments, công ty tập trung phát triển các dự án trong lĩnh vực kim loại chuyển đổi năng lượng, cho biết: “Động thái táo bạo và bất ngờ của Trung Quốc đối với than chì đã khiến chúng tôi ngạc nhiên, bởi nó đến sớm hơn nhiều so với dự đoán của bất kỳ ai”.

Các hạn chế về than chì của Trung Quốc tương tự như các hạn chế được áp dụng kể từ ngày 1/8 đối với hai kim loại sản xuất chip là gallium và germanium. Gần đây, các hạn chế đó đã làm giảm xuất khẩu và đẩy giá trên thị trường quốc tế lên cao.

Trung Quốc là quốc gia sản xuất và xuất khẩu than chì hàng đầu thế giới. Trung Quốc cũng tinh chế hơn 90% than chì trên thế giới thành vật liệu được sử dụng trong hầu hết các cực dương của pin EV.

Trung Quốc đã giảm khai thác than chì tự nhiên trong những năm gần đây để bảo vệ môi trường, thay vào đó tăng sản lượng than chì tổng hợp kể từ năm 2021. Dạng than chì tổng hợp - được sản xuất bằng sản phẩm phụ của quá trình lọc dầu - hiện chiếm 70% sản lượng của Trung Quốc, theo thống kê từ Mysteel.

“Điều mà Trung Quốc đang muốn nói với phương Tây thông qua động thái này là chúng tôi sẽ không giúp các bạn sản xuất xe điện, các bạn phải tìm cách riêng của mình để làm điều đó”, Giám đốc điều hành của Northern Graphite Hugues Jacquemin nhận xét.

Theo dữ liệu hải quan Trung Quốc, những người mua than chì nhiều nhất từ Trung Quốc bao gồm Nhật Bản, Mỹ, Ấn Độ và Hàn Quốc.

Với doanh số bán xe điện ngày càng tăng, các nhà sản xuất ô tô đang chạy đua để đảm bảo được nguồn cung từ bên ngoài Trung Quốc trong thời điểm tình trạng thiếu hụt đang ngày càng gia tăng.

“Với hạn chế xuất khẩu than chì mới này, các công ty Hàn Quốc vốn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu than chì của Trung Quốc sẽ cần tìm kiếm các giải pháp thay thế, chẳng hạn như các mỏ từ Mỹ hoặc Úc, nhưng nó có thể sẽ làm tăng gánh nặng chi phí cho nhiều nơi”, ông Kang Dong Jin, nhà phân tích tại Hyundai Motor Securities đánh giá.

Bộ thương mại Hàn Quốc ngay lập tức đã tổ chức một cuộc họp khẩn cấp với các nhà sản xuất pin và vật liệu để tìm cách ứng phó với các hạn chế xuất khẩu mới từ Trung Quốc. “Chính phủ Hàn Quốc sẽ duy trì sự liên lạc chặt chẽ… để tránh bất kỳ gián đoạn sản xuất nào trong lĩnh vực pin lithium-ion”, Bộ trưởng Công nghiệp Hàn Quốc Ahn Duk Geun lưu ý.

Người phát ngôn hàng đầu của chính phủ Nhật Bản Hirokazu Matsuno cũng cho biết nước này có kế hoạch trao đổi với Trung Quốc về chính sách hoạt động của các biện pháp mới và sẽ thực hiện các biện pháp thích hợp nếu chúng vi phạm các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng vẫn chưa rõ các tác động của lệnh hạn chế này đối với thị trường.

Theo công ty tư vấn Mysteel, giá than chì vảy tự nhiên hiện ở mức 3.950 nhân dân tệ (539,62 USD)/tấn trong tuần này, giảm 25,5% so với đầu năm nay do nhu cầu từ lĩnh vực xe điện chững lại.

Ivan Lam, nhà phân tích cấp cao tại Counterpoint Research giải thích: “Hạn chế này không phải là một lệnh cấm hoàn toàn và có lẽ sẽ chưa mang đến bất kỳ tác động đáng kể nào đến các ngành công nghiệp liên quan”.

Tuy nhiên, xuất khẩu có thể sẽ tăng vào cuối năm nay, ông Echo Ma - nhà phân tích tại Rystad Energy dự đoán, đặc biệt là sang các nước có ngành công nghiệp pin lâu đời như Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ.

Các công ty khai thác mỏ ở Mỹ cho biết động thái của Trung Quốc nhấn mạnh sự cần thiết của việc Washington phải nới lỏng quy trình xem xét giấy phép của chính mình. Theo Liên minh Đổi mới Ô tô, đại diện cho các công ty thuộc chuỗi cung ứng ô tô, gần một phần ba lượng than chì tiêu thụ ở Mỹ đều đến từ Trung Quốc.

Rich Nolan, người đứng đầu tập đoàn thương mại Hiệp hội Khai thác Quốc gia nhấn mạnh: “Đã đến lúc Mỹ phải dựa vào nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ của mình và xây dựng chuỗi cung ứng khoáng sản an toàn và có trách nhiệm”.