Không chỉ là địa chỉ trực tuyến đơn thuần, tên miền ".vn" đại diện cho bản sắc quốc gia trên không gian mạng, đồng thời là tấm khiên bảo vệ thương hiệu, cầu nối giữa doanh nghiệp với khách hàng, từ đó mở rộng cơ hội và tăng cường sự tương tác trong mọi lĩnh vực đời sống. Nhưng giá trị ấy lại khiến nó trở thành mục tiêu của một vấn nạn nhức nhối mang tên: Đầu cơ tên miền.

Việc sở hữu tên miền ".vn" vẫn là một kênh quảng bá hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp mở rộng quy mô cung cấp dịch vụ và kinh doanh.

Minh chứng rõ ràng nhất là việc các thương hiệu hàng đầu Việt Nam đều sử dụng tên miền ".vn" để khẳng định bản sắc và tạo dựng niềm tin với khách hàng, ví dụ như VNPT (vnpt.com.vn), Viettel (viettel.com.vn), FPT (fpt.vn), Vinamilk (vinamilk.com.vn)...

Ngay cả các thương hiệu nước ngoài khi kinh doanh tại thị trường Việt Nam cũng ưu tiên sử dụng tên miền ".vn" để hướng tới khách hàng bản địa, điển hình là Shopee (shopee.vn), Lazada (lazada.vn).

Theo thống kê từ Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC), tính đến thời điểm hiện tại, số lượng tên miền ".vn" đạt khoảng 664.076 tên miền. Con số này giúp Việt Nam đứng thứ 2 Đông Nam Á, thứ 10 Châu Á - Thái Bình Dương và thứ 40 toàn cầu về số lượng tên miền quốc gia. Sự gia tăng này không chỉ khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ số thế giới mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển của kinh tế số và xã hội số nước nhà.

Mặc dù vậy, tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam đăng ký sử dụng tên miền ".vn" vẫn chỉ khoảng 25% (trong tổng số hơn 900.000 doanh nghiệp cuối năm 2023). Trong khi đó, tại các quốc gia phát triển, tỷ lệ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) có website rất cao, tiêu biểu là khu vực Châu Âu lên tới 70 - 90%).

Điều này cho thấy vẫn còn một khoảng cách lớn cần được lấp đầy để tối ưu hóa vai trò của tên miền ".vn" trong thúc đẩy kinh tế số và xã hội số tại Việt Nam.

NỖI LO ĐẦU CƠ TÊN MIỀN

Hiện nay, quyền sở hữu tên miền tại Việt Nam tuân thủ nguyên tắc đăng ký trước được quyền sử dụng trước. Tuy nhiên, nguyên tắc này đang bị một số tổ chức, cá nhân lợi dụng để đầu cơ tên miền, gây ra nhiều thách thức cho các doanh nghiệp chân chính.

Việc xử lý những hành vi vi phạm càng trở nên khó khăn hơn do thiếu sự đồng bộ trong một số văn bản quy phạm pháp luật liên quan.

Một ví dụ điển hình, vào năm 2011, Công ty TNHH Amway Việt Nam, chủ sở hữu tên miền Amway.com, đã phát hiện một cá nhân chiếm giữ tên miền Amway.vn - địa chỉ rất dễ gây nhầm lẫn với thương hiệu của họ.

Đáng chú ý, tên miền này đã tồn tại trong một thời gian dài và được chủ sở hữu sử dụng để đăng tải thông tin không chính thống về sản phẩm, dịch vụ, khiến người tiêu dùng hiểu lầm nghiêm trọng về nguồn gốc và chất lượng.

Mất gần 3 năm kiên trì theo đuổi vụ việc, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cuối cùng đã đưa ra bằng chứng xác đáng, khẳng định tên miền Amway.vn đã vi phạm luật cạnh tranh không lành mạnh. Tuy nhiên, bất chấp quyết định xử phạt từ Bộ Khoa học và Công nghệ, Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) lại không chấp thuận, đẩy vụ việc vào bế tắc và kéo dài thêm sự bất công cho doanh nghiệp.

Hay một vụ việc điển hình khác, là vụ tranh chấp tên miền samsungmobile.com.vn giữa Công ty Samsung Electronics Co., Ltd và một cá nhân là ví dụ rõ ràng về tầm quan trọng của việc bảo vệ tài sản số. Công ty Samsung đã khởi kiện cá nhân vì cho rằng việc đăng ký và sử dụng tên miền này đã xâm phạm đến nhãn hiệu đã được bảo hộ của mình.

Sau khi thương lượng và hòa giải không thành, Samsung đã đưa vụ việc ra Tòa Kinh tế - Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội. Tòa án đã xác định cá nhân này không có quyền và lợi ích hợp pháp liên quan đến tên miền, đồng thời có ý đồ xấu khi rao bán tên miền với giá cao.

Mặc dù bản án sơ thẩm bị kháng cáo, nhưng khi tên miền hết hạn sử dụng vào ngày 3/12/2010 mà người dùng đã không gia hạn nên đã bị thu hồi. Tận dụng quyền ưu tiên đăng ký, Công ty Samsung đã đăng ký lại thành công tên miền này vào ngày 6/12/2010.

Số liệu từ Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) cho thấy trong tháng 6/2025, 46% dịch vụ tên miền được sử dụng không dẫn đến một địa chỉ website cụ thể. Điều này có thể hiểu tên miền được đăng ký nhưng sẽ sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, từ chuyển hướng, tạo tên miền phụ, đến bảo vệ trước cho thương hiệu và lưu trữ tài liệu.

Theo giới chuyên môn, cũng không loại trừ khả năng tên miền bị đầu cơ. Nhiều cá nhân hoặc tổ chức đăng ký tên miền với hy vọng bán lại chúng với giá cao hơn trong tương lai, đặc biệt là những tên miền đẹp, dễ nhớ hoặc liên quan đến các thương hiệu nổi tiếng.

HAI "TẤM KHIÊN" BẢO VỆ DOANH NGHIỆP

Thực tế, đầu cơ tên miền đang trở thành vấn nạn nghiêm trọng, gây ra vô vàn khó khăn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là SME và startup.

Trước hết, nó làm tăng chi phí và lãng phí thời gian của doanh nghiệp. Thay vì tập trung phát triển kinh doanh, họ buộc phải tiêu tốn nguồn lực tài chính và nhân sự vào các cuộc đàm phán kéo dài hoặc thủ tục pháp lý phức tạp để chuộc lại tên miền chính đáng.

Ngoài ra, hành vi này gây thiệt hại nặng nề về thương hiệu và uy tín. Khi tên miền bị chiếm đoạt, doanh nghiệp không thể xây dựng kênh tiếp cận khách hàng chính thức. Nghiêm trọng hơn, người đầu cơ có thể sử dụng tên miền đó để phát tán thông tin sai lệch hoặc sản phẩm kém chất lượng, trực tiếp phá hoại hình ảnh thương hiệu đã dày công xây dựng.

Bên cạnh đó, việc mất quyền kiểm soát tên miền đồng nghĩa với việc đánh mất cơ hội kinh doanh. Tên miền là tài sản chiến lược trong kỷ nguyên số; thiếu nó, doanh nghiệp mất lợi thế cạnh tranh, gặp khó khăn trong marketing và xây dựng nền tảng thương mại điện tử, cản trở đáng kể sự tăng trưởng bền vững.

Cuối cùng, dù có luật pháp bảo vệ, rủi ro pháp lý phức tạp vẫn hiện hữu. Các vụ kiện tụng kéo dài, thủ tục hành chính rườm rà và chi phí cao đẩy doanh nghiệp vào thế khó, buộc họ phải chấp nhận trả tiền chuộc, vô hình trung tiếp tay cho hành vi đầu cơ tiếp diễn.

Cần thiết và quan trọng, nhưng chính các doanh nghiệp lại đang bỏ qua quyền ưu tiên đăng ký tên miền của mình. VNNIC từng nhắc đến vụ việc tranh chấp liên quan đến tên miền habeco.vn như lời cảnh tỉnh đến các doanh nghiệp.

Cụ thể, Tổng Công ty Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội có tên giao dịch là HABECO, hoạt động trên các lĩnh vực kinh doanh sản xuất bia, rượu, nước giải khát.

Chỉ sau khi kiểm tra phát hiện ra tên miền habeco.vn đã được Công ty TNHH INGAS đăng ký thì Tổng Công ty Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội đã có đơn gửi đến VNNIC đề nghị cấp habeco.vn cho Tổng Công ty Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội.

Trường hợp này VNNIC đánh giá là doanh nghiệp đã bỏ qua quyền được ưu tiên của mình trước khi VNNIC triển khai cấp phát tự do tên miền.

Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Bạch Hoàng Giang Công ty Luật TNHH Tilleke & Gibbins nhận định, việc đăng ký và sử dụng tên miền trùng/tương tự với nhãn hiệu được bảo hộ là một vấn đề đáng lưu tâm.

Theo ông Giang, hiện nay, dù chưa có cơ quan nào thống kê số lượng các vụ tranh chấp tên miền quốc gia .vn, nhưng thông qua báo chí, truyền thông, chúng ta có thể thấy rằng tranh chấp tên miền đang xuất hiện ngày càng nhiều.

Đại đa số các tranh chấp tên miền là tranh chấp giữa một bên là chủ sở hữu nhãn hiệu với bên kia là chủ thể đã đăng ký tên miền, theo đó chủ sở hữu nhãn hiệu thường khởi kiện vụ án hoặc yêu cầu cơ quan chức năng xử lý bằng biện pháp hành chính chống lại chủ thể đã đăng ký tên miền đã thực hiện hành vi vi phạm pháp luật sở hữu trí tuệ.

Trong thời đại công nghệ số đang phát triển, thương mại điện tử ngày càng trở nên phổ biến thì tên miền là một công cụ quan trọng để doanh nghiệp xây dựng các trang web quảng bá cho sản phẩm dịch vụ của mình. Thông thường, tên miền sẽ thường gắn liền với nhãn hiệu được bảo hộ của doanh nghiệp để phục vụ cho kinh doanh, ví dụ như tên miền vinamilk.com.vn của Vinamilk, thmilk.vn của TH True Milk…

Hiện nay, tên miền và nhãn hiệu là hai đối tượng khác nhau, được quản lý bởi hai cơ chế riêng biệt là Luật Sở hữu trí tuệ (nhãn hiệu) và Luật Công nghệ thông tin (tên miền). Hệ thống đăng ký hai đối tượng này cũng khác nhau nhưng hai đối tượng có mối quan hệ vô cùng mật thiết.

Trong rất nhiều trường hợp, doanh nghiệp mặc dù sở hữu nhãn hiệu nhưng lại không đăng ký tên miền, để rồi có một bên thứ ba đăng ký trước sẽ khiến doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn. Khó khăn không chỉ đến cho việc kinh doanh gặp bất lợi vì không có tên miền để xây dựng website, mà khó khăn còn đến trong quá trình lấy lại tên miền vi phạm đã mất.

Do đó, cách phòng tránh tốt nhất các tranh chấp tên miền có thể xảy ra là doanh nghiệp nên chủ động đăng ký nhãn hiệu, tên miền quốc tế và tên miền quốc gia sớm nhất có thể vì cả tên miền và nhãn hiệu đều chỉ được cấp dựa trên quy tắc chung "ai đến trước cấp trước".

Trường hợp đối thủ đăng ký tên miền theo kiểu sử dụng nhãn hiệu đã đăng ký của doanh nghiệp kết hợp các yếu tố mô tả hoặc các yếu tố khác, doanh nghiệp cần nhanh chóng thu thập chứng cứ bao gồm cả lập vi bằng để cảnh báo hoặc khởi kiện yêu cầu chủ thể tên miền trả lại tên miền hoặc chuyển nhượng tên miền.

Luật sư Giang cũng đưa ra lời khuyên cho các doanh nghiệp trong nước: “Chúng ta luôn có hai bước cần làm: một là phòng tránh và hai là xử lý vi phạm”.

Để phòng tránh, việc đăng ký và xác lập quyền đối với nhãn hiệu là tối quan trọng, cần làm càng sớm càng có lợi thế. Hiện nay, rất nhiều đối tượng đầu cơ nhãn hiệu để trục lợi. Do đó, việc đăng ký sớm nhãn hiệu không chỉ giảm thiểu rủi ro trong kinh doanh mà còn tránh cho việc mất những chi phí không đáng có cho những doanh nghiệp trục lợi đầu cơ.

Ngoài nhãn hiệu ra thì các đối tượng như tên doanh nghiệp, tên miền cũng hết sức lưu ý. Đặc biệt, tên miền với tính chất "ai đăng ký trước được trước" thì cần nhanh chóng đăng ký sớm nhất có thể.

Luật sư Giang khuyến nghị các doanh nghiệp nếu phát hiện có bất kỳ vi phạm nào liên quan đến nhãn hiệu được bảo hộ của mình cần ngay lập tức liên hệ với luật sư, với cơ quan chức năng để tìm giải pháp xử lý.