Những con số vừa được công bố tại hội nghị thúc đẩy xuất khẩu nông lâm thủy sản năm 2025 cho thấy một bức tranh sáng hơn kỳ vọng. Ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và môi trường) cho biết, kim ngạch toàn ngành tính đến hết tháng Bảy đạt gần 40 tỷ USD, tăng hơn 14% so với cùng kỳ.

Đây là nền tảng để Bộ Nông nghiệp và môi trường tin tưởng mục tiêu 65 tỷ USD và phấn đấu chạm ngưỡng 70 tỷ USD trong cả năm hoàn toàn khả thi.

Điều đáng nói, con số 70 tỷ USD không chỉ đơn thuần là một mục tiêu ngắn hạn. Nó được coi là bước đệm chiến lược để ngành nông lâm thủy sản tiến tới giai đoạn tăng trưởng hai con số, đạt quy mô xuất khẩu 80 đến 100 tỷ USD trong vòng 5 năm tới.

Năm 2025 được giới chuyên môn nhận định là thời điểm bản lề. Sau giai đoạn chịu tác động mạnh từ biến động thương mại toàn cầu, ngành nông nghiệp đã phục hồi đà tăng trưởng và đang đứng trước cơ hội bứt tốc. Ba thị trường lớn gồm Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản vẫn duy trì sức mua ổn định, trong khi châu Âu, Trung Đông và châu Phi ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng.

Ở tầm vĩ mô, vai trò trụ cột của xuất khẩu nông lâm thủy sản tiếp tục được khẳng định. Trong bối cảnh nhiều ngành hàng khác còn chịu áp lực giảm đơn, nông nghiệp vẫn giữ được mức tăng trưởng dương và đóng góp đáng kể vào cán cân thương mại.

Không ít doanh nghiệp thừa nhận đã vượt qua những đợt sóng lớn nhất của chu kỳ khó khăn, nay bắt đầu tính đến kế hoạch mở rộng quy mô và nâng cấp sản phẩm.

Nếu như trước đây, mở rộng thị trường thường được hiểu là tìm thêm đầu ra cho sản phẩm thì nay định hướng đang thay đổi rõ rệt. Việc duy trì thị phần ở các thị trường truyền thống được đặt song song với chiến lược khai thác những khu vực có tiềm năng tiêu thụ lớn nhưng còn nhiều dư địa như UAE, châu Phi, Nam Mỹ.

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh tầm quan trọng của thị trường nội địa hơn 100 triệu dân. Đây không chỉ là nguồn tiêu thụ giúp ổn định sản xuất mà còn là “sân tập” để doanh nghiệp thử nghiệm sản phẩm mới, kiểm chứng khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe trước khi xuất khẩu.

Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, CPTPP hay UKVFTA tiếp tục được xem là công cụ then chốt để doanh nghiệp mở rộng biên lợi nhuận. Khi nhiều quốc gia đối thủ chưa có được ưu thế thuế quan, Việt Nam có cơ hội đẩy mạnh các sản phẩm chế biến sâu, gia tăng giá trị xuất khẩu.

Một điểm yếu đã được chỉ ra nhiều lần là giá trị gia tăng của nông, lâm, thủy sản Việt Nam còn thấp do phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu và xuất thô. Việc hình thành các vùng nguyên liệu tập trung đạt chuẩn quốc tế trở thành nhiệm vụ ưu tiên.

Mô hình “siêu vùng nguyên liệu” một triệu ha lúa chất lượng cao hay vùng nuôi trồng thủy sản phục vụ chế biến xuất khẩu đang nhận được sự quan tâm đặc biệt.

Chuyển từ tăng sản lượng sang tăng giá trị được coi là xu hướng tất yếu. Doanh nghiệp chế biến sâu, đầu tư công nghệ bảo quản, bao bì, truy xuất nguồn gốc đang được khuyến khích. Khi khâu chế biến được làm chủ, giá thành giảm, chất lượng tăng, khả năng cạnh tranh của sản phẩm Việt sẽ cao hơn hẳn trên thị trường quốc tế.

Ngành nông lâm thủy sản linh hoạt trước thách thức

Một trong những thử thách lớn nhất sắp tới là chính sách thuế quan mới của Mỹ dự kiến áp dụng từ tháng 4 năm sau. Các hiệp hội ngành hàng nhận định, doanh nghiệp xuất khẩu các mặt hàng nông lâm, thủy sản sẽ chịu tác động đáng kể về chi phí và giá thành khi xuất khẩu sang thị trường Mỹ.

Mặc dù chưa rõ tác động cụ thể, giới quản lý đánh giá đây vừa là áp lực vừa là cơ hội. Mỹ vẫn có nhu cầu lớn với một số mặt hàng Việt Nam có vị trí hàng đầu thế giới như tôm, cà phê chế biến sâu. Nếu doanh nghiệp nâng được hàm lượng chế biến, đáp ứng chuẩn chất lượng cao, thị trường này vẫn mang lại giá trị lớn.

Ngoài ra, yêu cầu ngày càng chặt chẽ của EU về tiêu chuẩn môi trường hay sự kiểm soát khắt khe về chất lượng của UAE và Trung Quốc đều buộc doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn cho quản trị chuỗi cung ứng. Những doanh nghiệp đi trước trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ rệt.

Một điểm nhấn khác tại hội nghị là cam kết phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công thương và Bộ Ngoại giao. Các hoạt động xúc tiến thương mại sẽ được tổ chức có trọng tâm, tránh chồng chéo, đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng giao nhiệm vụ cho Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường xây dựng bản tin định kỳ, cung cấp thông tin cập nhật về sản xuất, xuất nhập khẩu và phân tích thị trường tiềm năng. Đây được coi là một trong những công cụ giúp doanh nghiệp ra quyết định nhanh và chính xác hơn.

Để đạt được bước tiến dài từ 70 tỷ USD năm 2025 tới 100 tỷ USD trong những năm tiếp theo, điều cần thiết không chỉ là tăng trưởng về lượng mà còn phải thay đổi chất. Doanh nghiệp cần chủ động hơn trong đầu tư công nghệ, quản trị chuỗi giá trị và xây dựng thương hiệu quốc gia cho sản phẩm.