Theo nhận định của Tổng cục Hải quan, Việt Nam được coi là một trong 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử cao nhất toàn cầu và dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Không chỉ phát triển thị trường trong nước, thương mại điện tử xuyên biên giới đang có những cơ hội phát triển rất lớn, tuy nhiên vẫn cần thể chế quản lý một cách toàn diện lĩnh vực này.

Sự phát triển của ngành thương mại điện tử ở Việt Nam thể hiện qua những con số thống kê kết quả đạt được. Cụ thể, số liệu thống kê từ nền tảng Metric cho biết, năm 2023 tổng doanh thu từ giao dịch giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng trên các nền tảng thương mại điện tử đã đăng ký tại Việt Nam đạt gần 500 nghìn tỷ đồng, trong đó, tổng doanh thu của 5 nền tảng thương mại điện tử lớn Shopee, Lazada, Tiki, Sendo và Tiktok shop lên đến trên 233 nghìn tỷ đồng, tăng 53,4% so với năm 2022. Theo Amazone công bố, doanh thu bán lẻ hàng hóa xuyên biên giới của Việt Nam tăng trưởng trên 20% mỗi năm và dự kiến đạt trên 256 nghìn tỷ đồng (tương đương 11 tỷ USD) vào năm 2026.

Với sự phát triển mạnh mẽ, hoạt động thương mại điện tử đã và đang đặt ra nhiều vấn đề, thách thức mới đối với sự phát triển kinh tế, xã hội, trong đó, bao gồm cả việc quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu qua biên giới. Tổng cục Hải quan cũng chỉ ra hiện nay, tại Việt Nam chưa có quy định riêng đối với hàng hóa được giao dịch qua thương mại điện tử.

Thực tế, theo từng trường hợp, hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử được gửi về Việt Nam được thực hiện thủ tục hải quan theo các loại hình khác nhau của cơ quan hải quan: hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh thì được thực hiện theo quy định về hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh; hàng hóa gửi qua dịch vụ đường biển, đường bộ, đường không thông thường thì thực hiện thủ tục hải quan như đối với hàng hóa thông thường.

Để sớm giải quyết triệt để vấn đề này, Tổng cục Hải quan đang xây dựng dự thảo Nghị định về quản lý hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử để trình Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành.

Văn bản sẽ quy định một số vấn đề cụ thể gắn liền với hoạt động của ngành như: Cơ chế phối hợp giữa các đơn vị quản lý về chính sách thương mại điện tử, chính sách mặt hàng, thanh toán đối với giao dịch thương mại điện tử nhằm tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại điện tử phát triển đảm bảo sự vận hành thông suốt giữa người mua, sàn giao dịch thương mại điện tử, nhà sản xuất, đơn vị vận chuyển nhưng vẫn đảm bảo được việc quản lý của các cơ quan nhà nước; hệ thống để kiểm soát các giao dịch thương mại điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu trên nền cơ chế một cửa quốc gia, cơ chế một cửa ASEAN. Quy định sẽ hỗ trợ cơ quan quản lý giải quyết những rủi ro đối với các đối tượng có tham gia vào hoạt động giao dịch thương mại điện tử.

“Thương mại điện tử hiện vẫn là một mô hình mới tại Việt Nam, mặc dù các hoạt động giao dịch qua sàn giao dịch thương mại điện tử đã có từ lâu và đặc biệt là sau khi dịch bệnh Covid19 diễn ra thì hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam ngày càng sôi động hơn trước. Cơ quan Hải quan đang được Chính phủ giao xây dựng Nghị định về quản lý đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu thông qua giao dịch thương mại điện tử và dự thảo nghị định này thì cũng đã được Bộ Tài chính trình Chính phủ từ năm 2023”, ông Đào Duy Tám, Phó cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan cho biết thêm.

Từ nhiều năm nay, hoạt động thương mại điện tử luôn được Chính phủ và cơ quan hải quan đặc biệt quan tâm và tạo điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường ra nước ngoài. Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 645/QĐ-TTg ngày 15/5/2020 phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2021 - 2025. Ngành Hải quan đã triển khai nhiều giải pháp tích cực để hỗ trợ cho hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp xuất nhập khẩu nói chung và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chuyển phát nhanh hàng hóa xuyên biên giới nói riêng qua các chính sách hỗ trợ khai báo hải quan, giảm thuế, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển phát… tạo thuận lợi cho quá trình thông quan, đẩy mạnh giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới.