Theo hãng tin Bloomberg, vào đầu năm 2020, khi công ty Vital Materials Co của Trung Quốc chi 600 triệu USD để mua hàng tồn kho kim loại hiếm của một hãng phá sản, giới truyền thông quốc tế hầu như chẳng bận tâm. Tuy nhiên, sau vài năm, công ty này đã trở nên quan trọng hơn đối với nhiều ngành công nghiệp, nhờ vào việc kiểm soát việc khai thác và tinh chế kim loại hiếm - nguyên liệu cần thiết trong nhiều lĩnh vực, từ thiết bị điện tử, xe điện cho đến chất bán dẫn.

Trong bối cảnh Mỹ và châu Âu đang nỗ lực kiểm soát nguồn cung nguyên liệu cho các ngành công nghệ quan trọng, Trung Quốc đã chiếm ưu thế khi kiểm soát hầu hết các mảng cung cấp, bao gồm Lithium và Cobalt cho ắc quy điện cũng như các kim loại hiếm dùng trong tuabin điện gió.

Vua kim loại hiếm

Sự kiểm soát của Trung Quốc trong nguồn cung kim loại hiếm và các nguyên liệu quan trọng khác đang đặt nước này vào vị trí thế chủ đạo trong nhiều ngành công nghiệp, và điều này có thể tạo ra những thách thức đối với các quốc gia khác khi họ cố gắng đảm bảo nguồn cung và an ninh cho các ngành công nghiệp quan trọng của họ.

Theo thông tin từ hãng tin Bloomberg, Vital Materials Co của Trung Quốc đã nắm giữ thị phần chủ chốt trong việc cung cấp các kim loại hiếm như Selenium, Tellurium, Indium và Bismuth, các nguyên liệu quan trọng được sử dụng trong công nghệ tấm năng lượng mặt trời, màn hình ti vi phẳng và dược phẩm. Họ cũng đứng trong top 3 nhà cung cấp Gallium và Germanium cho màn hình cảm ứng smartphone, vệ tinh và chất bán dẫn.

Công ty này đã mở rộng hoạt động của mình bằng cách mua lại đồng và kẽm từ các công ty khai thác khác, sau đó tinh chế để cung ứng cho các tập đoàn lớn trên thế giới. Theo số liệu của Liên minh Châu Âu (EU), Trung Quốc hiện tinh chế đến 94% Gallium trên thế giới, 83% Germanium, và chiếm 60% sản lượng Lithium và Cobalt toàn cầu.

Kim loại hiếm germanium

Mặc dù có vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu, Vital Materials Co đã hoạt động trong thời gian dài mà không thu hút sự chú ý đáng kể từ Phương Tây. Điều này khiến các chuyên gia và chính trị gia trong Liên hiệp kim loại hiếm quốc tế (CMLA) nhấn mạnh rằng việc các công ty Trung Quốc như Vital hoạt động ngoài tầm kiểm soát của Phương Tây đã tạo ra thách thức trong việc xây dựng các chính sách hỗ trợ và đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng cho ngành công nghiệp quan trọng đang theo đuổi.

Theo hãng tin Bloomberg, hiện nay mối quan tâm về khả năng kiểm soát nguồn cung kim loại hiếm của Trung Quốc đang gia tăng hơn bao giờ hết, đặc biệt sau khi chính quyền Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu Gallium và Germanium vào tháng 7/2023, gây tăng giá cho những nguyên liệu này.

Bloomberg nhận định con đường thành công của Vital Materials Co trong việc thống trị ngành kim loại hiếm trong suốt 30 năm qua có thể trở thành một bài học cho Phương Tây, tuy nhiên điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nhà nước và sự phát triển công nghệ trong thời gian dài.

Vital Materials Co đã thành công nhờ vào quyết định mạo hiểm của nhà sáng lập Zhu Shihui, hay còn được gọi là George Zhu. Ông đã đưa ra những quyết định táo bạo trên thị trường biến động để đạt được thành công hiện nay, điều mà các đối thủ từ Phương Tây khó có thể tái hiện.

Trong khoảng thời gian từ tháng 10/2019 đến tháng 1/2020, Vital Materials Co đã mua lại một lượng lớn hàng tồn kho kim loại hiếm của công ty Fanya, một công ty đã phá sản do bê bối tài chính tại Trung Quốc. Bước đi này của Vital nhằm ngăn chặn một đợt cung thừa trên thị trường gây sốc giá cả của Fanya khi họ phải thanh lý tài sản để trả nợ. Mặc dù động thái này rất mạo hiểm, nhưng lại trở thành một "đặt cược" thành công, bởi khi toàn thị trường hoang mang vì bê bối lừa đảo của Fanya và lo sợ về việc dây chuyền sản xuất có thể sụp đổ do việc bán tháo lượng lớn hàng tồn kho, Vital lại mạnh dạn mua vào và cuối cùng trở thành một trong những bên thắng lớn trong cuộc chơi này.

Điều đáng ngạc nhiên là đây không phải lần đầu tiên ông Zhu có những quyết định đầy "đặt cược" như vậy, điều này thể hiện tính can đảm và tinh thần doanh nhân phi thường của ông trong việc đưa Vital Materials Co trở thành một doanh nghiệp thành công trong lĩnh vực quan trọng này.

Canh bạc liều lĩnh

Quay ngược dòng thời gian, vào năm 1995, nhà sáng lập Zhu Shihui đã xây dựng nên Vital Materials Co sau khi phát hiện một cơ hội kinh doanh tiềm năng với Selenium, một sản phẩm phụ ít giá trị thời đó khi được sử dụng trong việc tinh chế đồng. Khi đó, Selenium chỉ mới được dùng trong một số ít ứng dụng như làm kính và trong ngành công nghiệp luyện kim.

Tuy nhiên, ông Zhu đã đoán trước được tiềm năng lớn của kim loại hiếm này khi Trung Quốc bắt đầu mở rộng ngành công nghiệp của mình. Dự đoán chính xác của ông đã giúp Vital Materials Co tận dụng được sự bùng nổ nhu cầu của Selenium khi nền kinh tế Trung Quốc phát triển mạnh mẽ vào đầu thập kỷ 2000.

Quảng cáo

Sự tăng vọt giá của Selenium trong thập kỷ đó do nhu cầu không ngừng gia tăng như một cơn bão, đồng thời các ứng dụng của các sản phẩm phụ của ngành luyện kim như Selenium, Indium và Gallium trong công nghệ màn hình phẳng tivi và đèn LED càng thúc đẩy nhu cầu thị trường.

Trong bối cảnh những nhà máy luyện kim tăng sản lượng các sản phẩm phụ này để đáp ứng nhu cầu, Vital Materials Co đã chọn vươn ra nước ngoài để tìm kiếm nguồn cung mới và đáp ứng nhu cầu thị trường đang tăng cao.

Nhà máy của Vital tại Quảng Đông, Trung Quốc

Giám đốc Matthias Rueth của hãng giao dịch kim loại hiếm Tradium đã nói đùa rằng nhà sáng lập Zhu của Vital là người có chút máu cờ bạc trong người. Bình luận này hoàn toàn có cơ sở vì thị trường kim loại hiếm luôn biến động và những bước đi mạo hiểm của Vital như việc mua lại lượng lớn hàng tồn kho từ Fanya vào năm 2020 đã được coi là một cuộc đánh cược cực kỳ liều lĩnh.

Đúng, thành công của Vital Materials Co đến từ việc đặt cược đúng và mua giá rẻ những hàng tồn kho kim loại hiếm từ Fanya, sau đó bán cao khi nhu cầu về kim loại hiếm tăng cao trong cuộc chạy đua của các ngành công nghiệp công nghệ, chất bán dẫn, tấm năng lượng mặt trời và xe điện. Những xu hướng này thúc đẩy nhu cầu về kim loại hiếm và tạo ra cơ hội lớn cho các công ty như Vital.

Tuy nhiên, Bloomberg lưu ý rằng thành công của Vital cũng là điều khó có thể lặp lại đối với các tập đoàn Phương Tây. Mặc dù các tập đoàn này đang tích cực tìm kiếm giải pháp để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc trong việc cung cấp kim loại hiếm, nhưng việc đạt được thành công tương tự là điều không dễ dàng.

Thị trường kim loại hiếm có tính biến động cao và đòi hỏi sự can đảm và sẵn lòng mạo hiểm đặt cược từ phía các doanh nghiệp. Các biến động đáng kể trong giá cả cũng tạo ra rủi ro và chi phí đáng kể khi củng cố vị thế chuỗi cung ứng.

Cựu giám đốc Todd Malan của Rio Tinto Group nhận định rằng thách thức đầu tiên là khả năng gia tăng sản lượng. Việc tăng cường sản lượng kim loại hiếm có thể không có nhiều lợi ích như việc đổ thêm tiền vào khai thác các sản phẩm chính như đồng hay sắt, và do đó, các tập đoàn khai khoáng lớn khó lòng đồng ý đầu tư nhiều vào việc này.

Tóm lại, thành công của Vital Materials Co là kết quả của những quyết định mạo hiểm và đúng đắn trong thời điểm phù hợp, tuy nhiên, để lặp lại thành công tương tự đối với các tập đoàn Phương Tây, họ sẽ phải đương đầu với nhiều thách thức và khó khăn.

Ông Malan đưa ra một nhận định quan trọng rằng việc tăng cường sản xuất các sản phẩm phụ của kim loại hiếm có thể tốn kém và không đáng đối với các tập đoàn khai khoáng lớn, như ví dụ về mỏ sắt Pilbara ở Australia. Điều này là do các sản phẩm phụ này không có lợi nhuận bằng việc khai thác các sản phẩm chính như sắt hay đồng.

Ngoài ra, việc đảm bảo độ tinh khiết cao của các nguyên liệu thô cũng là một vấn đề quan trọng. Kim loại hiếm thường được sử dụng trong các ngành công nghiệp công nghệ cao, và ngay cả một sự ô nhiễm nhỏ nhất trong quá trình tinh chế cũng có thể gây hỏng quy trình sản xuất. Vital Materials Co đã nắm được ưu thế vượt trội trong việc đi trước, nghiên cứu và phát triển công nghệ tinh chế, cùng với việc hợp tác chặt chẽ với khách hàng để phát triển bộ kỹ thuật và thiết bị đáp ứng yêu cầu cao về tinh khiết của nguyên liệu.

Nhờ vào sự đầu tư mạnh mẽ và nỗ lực trong nghiên cứu phát triển, Vital đã phát triển được khoảng 80 hóa chất và khoáng chất có độ tinh khiết cao, đáp ứng nhu cầu đa dạng trong ngành công nghiệp công nghệ cao như điện tử và công nghiệp quốc phòng.

Điều trớ trêu là các hãng tinh chế kim loại ở Phương Tây có thể cạnh tranh với Vital về kỹ thuật, nhưng hầu hết đã không thể cạnh tranh được trong thị trường đầy biến động. Thay vào đó, các hãng này thường gặp khó khăn và sụp đổ do biến động giá cả lớn của thị trường kim loại hiếm. Trong khi đó, Vital đã tận dụng cơ hội và thu mua hoặc xâm chiếm thị phần của các hãng khác, giúp họ tiếp tục mở rộng và duy trì ưu thế trong ngành công nghiệp kim loại hiếm.

Ngày nay, Vital Materials Co đã trở thành một doanh nghiệp lớn với hơn 6.000 nhân viên làm việc tại 16 nhà máy tại Trung Quốc và nhiều cơ sở khác tại nước ngoài. Hãng đã xây dựng một chuỗi cung ứng toàn cầu, thể hiện sức mạnh của mình trên thị trường quốc tế.

Với một nửa doanh thu đến từ thị trường quốc tế, Vital chứng tỏ khả năng thâm nhập và cạnh tranh mạnh mẽ trên sân khấu toàn cầu. Họ đã khẳng định vị thế của mình trong ngành công nghiệp kim loại hiếm và được công nhận là một trong những nhà cung cấp hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này.

Công ty đang tiếp tục phát triển và mở rộng hoạt động sản xuất với việc xây dựng thêm 8 dự án nhà máy tại Trung Quốc và kế hoạch tuyển dụng thêm khoảng 2.000 lao động nữa. Những bước mở rộng này cho thấy sự tăng trưởng ổn định và khả năng hấp thụ nhu cầu ngày càng cao trên thị trường.

Vital Materials Co đã ghi nhận một doanh thu đáng kể vào năm 2022, đạt 2,3 tỷ USD và đã duy trì mức tăng trưởng bình quân 10-30% trong suốt 10 năm qua. Sự ổn định và tăng trưởng đáng kể này chứng tỏ sự thành công của Vital trong việc tận dụng cơ hội và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về kim loại hiếm trên toàn cầu.