Giải ngân vốn đầu tư công hai tháng đầu năm nay đạt hơn 49,25 nghìn tỷ đồng, thấp hơn cùng kỳ năm trước 2%. 90% bộ, cơ quan trung ương và 30% địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 5%, trong đó 44 bộ, cơ quan trung ương chưa giải ngân; 26 bộ, cơ quan trung ương và 50 địa phương chưa phân bổ hết vốn đầu tư công.

Trong khi đó, kế hoạch vốn Quốc hội giao năm nay trên 711,7 nghìn tỷ đồng và Thủ tướng yêu cầu phải giải ngân trên 95% số này. Điều này cho thấy áp lực giải ngân vốn đầu công trong các tháng tới là rất lớn.

Trước tình trạng này, Chính phủ đã lập 5 tổ công tác tháo gỡ giải ngân vốn đầu tư công trong tháng này.

Đồng thời, ngày 23/3, Thủ tướng cũng đã ban hành Chỉ thị 08 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đẩy mạnh phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công, 3 chương trình mục tiêu quốc gia và phục hồi kinh tế xã hội.

Chỉ thị nêu các cấp, ngành, địa phương cần lập kế hoạch giải ngân chi tiết từng dự án và tuân thủ nghiêm kế hoạch theo từng tháng, quý; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hiện trường, đôn đốc các nhà thầu, tư vấn đẩy nhanh tiến độ; đưa ra tiêu chuẩn định mức để làm cơ sở lập báo cáo đề xuất chủ trương, quyết định đầu tư cho các dự án không có cấu phần xây dựng.

Đồng thời phân công cụ thể lãnh đạo chịu trách nhiệm theo dõi tiến độ thực hiện; bám sát, kịp thời tháo gỡ khó khăn và chịu trách nhiệm về kết quả giải ngân của từng dự án, coi đây là căn cứ đánh giá xếp loại mức độ hoàn thành nhiệm vụ được giao trong năm 2023.

Các bộ, ngành và địa phương cần rà soát, phát hiện, xử lý nhanh, kịp thời, hiệu quả các khó khăn, vướng mắc về pháp lý, chủ động xử lý theo thẩm quyền, nếu vượt thẩm quyền thì báo cáo cấp trên trực tiếp; trong đó, lựa chọn đúng các điểm nghẽn, nút thắt để tập trung giải quyết, bảo đảm trọng tâm, trọng điểm, mang lại hiệu quả, tác động rõ rệt.

Các hình thức đấu thầu được áp dụng phù hợp với tính chất dự án, đúng quy định pháp luật, lựa chọn nhà thầu có đủ năng lực thi công, lựa chọn hình thức Hợp đồng phù hợp, tránh để tình trạng các nhà thầu có tâm lý chờ điều chỉnh giá đối với Hợp đồng trọn gói thi công.

Tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công; tập trung đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, tiến độ thi công, tháo gỡ các khó khăn vướng mắc về đất đai, tài nguyên…; có chế tài xử lý nghiêm khắc theo quy định pháp luật các chủ đầu tư, Ban quản lý dự án, tổ chức, cá nhân cố tình gây khó khăn, cản trở, làm chậm tiến độ giao vốn, thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công.

Thủ tướng yêu cầu thay thế kịp thời những cán bộ, công chức, viên chức yếu kém về năng lực, trì trệ, gây nhũng nhiễu, phiền hà, kiên quyết xử lý các hành vi tiêu cực trong quản lý đầu tư công; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin.

Việc tạm ứng, thu hồi tạm ứng, nghiệm thu, thanh toán vốn đầu tư phải thực hiện ngay khi có khối lượng; chủ động rà soát điều chuyển vốn theo thẩm quyền giữa các dự án chậm giải ngân sang các dự án có khả năng giải ngân tốt hơn, còn thiếu vốn theo quy định; chủ động bố trí vốn, tránh tình trạng có vốn mới làm công tác chuẩn bị đầu tư, vốn chờ dự án phê duyệt, vốn chờ thủ tục.

Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành và địa phương kiên quyết không trả lại kế hoạch vốn năm 2023.

Thủ tướng Phạm Minh Chính. Ảnh: Nhật Bắc

UBND các tỉnh, thành phố giao trực tiếp mỏ vật liệu xây dựng thông thường cho ban quản lý dự án, chủ đầu tư, nhà thầu thi công, không để xảy ra việc giao không đúng đối tượng, mua đi bán lại; xác định vị trí, diện tích bãi đổ thải sử dụng cho các dự án; cập nhật, điều chỉnh công bố giá vật liệu xây dựng, chỉ số giá xây dựng.

Người đứng đầu Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và đầu tư tổng hợp các dự án đủ thủ tục đầu tư, điều kiện giao vốn trung hạn 2021 - 2025 và đề xuất phương án xử lý với số vốn đã phân bổ nhưng không thể giao chi tiết nhiệm vụ, dự án.

Bộ này theo dõi giải ngân, khả năng cân đối vốn các dự án nhóm A do Thủ tướng quyết định chủ trương đầu tư. Bộ cũng hướng dẫn các đơn vị lập, thẩm định các quy hoạch theo Luật Quy hoạch và xử lý khó khăn về quy hoạch, đấu thầu.

Với các dự án dùng vốn ODA, vay ưu đãi, Bộ Tài chính xử lý khó khăn về quy trình thủ tục đàm phán, ký hiệp định, rút vốn, giải ngân các dự án theo từng nhóm nhà tài trợ.

Bộ cũng rà soát, đề xuất sửa một số quy định tại Luật Ngân sách nhà nước như chi ngân sách địa phương để đầu tư dự án trên 2 địa bàn, hay điều kiện các đơn vị sự nghiệp vay lại vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài.

Kho bạc Nhà nước được giao đảm bảo nguồn, thanh toán qua dịch vụ công trực tuyến để tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại cho các chủ đầu tư.

Bộ Tài nguyên và môi trường hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn phát sinh về cấp phép mỏ, khai thác nguyên vật liệu đá, cát, đất, sỏi cho dự án đầu tư công. Việc đánh giá tài nguyên khoáng sản để khai thác cát biển dùng cho san lấp dự án cao tốc, hạ tầng giao thông, đô thị vùng đồng bằng sông cửu Long cần được hoàn thành vào cuối năm nay.

Bộ Xây dựng theo dõi diễn biến thị trường vật liệu xây dựng, đề xuất và báo cáo Thủ tướng các giải pháp gỡ khó khăn bảo đảm cung cầu, kiểm soát giá vật liệu.

Các bộ, ngành áp dụng các hình thức đấu thầu phù hợp với tính chất dự án để chọn nhà thầu đủ năng lực; tránh để tình trạng các nhà thầu có tâm lý chờ điều chỉnh giá với hợp đồng trọn gói thi công.

Các địa phương giao trực tiếp mỏ vật liệu xây dựng cho ban quản lý dự án, chủ đầu tư, không để xảy ra việc giao không đúng đối tượng, mua đi bán lại. Địa phương cập nhật, điều chỉnh công bố giá vật liệu, chỉ số giá xây dựng làm cơ sở điều chỉnh gói thầu, tổng mức đầu tư dự án. Địa phương kiểm soát biến động giá, xử lý hành vi đầu cơ, nâng giá trục lợi.

Chủ đầu tư, ban quản lý dự án cố tình cản trở, làm chậm tiến độ giao, giải ngân vốn đầu tư công sẽ bị thay thế và có chế tài xử lý phù hợp.

Về chương trình phục hồi kinh tế, hiện vướng mắc chủ yếu là gói vay hỗ trợ 2% lãi suất. Đến cuối tháng 2 mới giải ngân được 134 tỷ đồng, tức hơn 0,3% tổng quy mô gói (40.000 tỷ đồng). Tại chỉ thị này, Thủ tướng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước báo cáo phương án điều chuyển với số tiền còn lại không sử dụng hết trước 25/3.

Bộ Lao động, thương binh và xã hội báo cáo Chính phủ số tiền còn dư sau khi thực hiện chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động, phương án xử lý trước 25/3.

Bộ Kế hoạch và đầu tư cùng Bộ Tài chính rà soát các dự án hoàn thiện thủ tục đầu tư, đủ điều kiện giao vốn còn lại của chương trình phục hồi kinh tế.

Với ba chương trình mục tiêu quốc gia, Bộ Kế hoạch và đầu tư thống nhất với Bộ Tài chính và các cơ quan phương án xử lý vướng mắc về giao kế hoạch vốn sự nghiệp nguồn ngân sách trung ương 2021 - 2025, báo cáo Chính phủ trước ngày 25/3.

Bộ Tài chính sớm trình Chính phủ cho ý kiến để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội việc bổ sung dự toán ngân sách nhà nước năm 2023 chính sách về cải thiện dinh dưỡng và hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, cận nghèo. Các địa phương rà soát danh mục dự án đầu tư theo thứ tự ưu tiên, tránh dàn trải, manh mún.