Dồn dập làn sóng đầu tư vào xe điện

Tới nay, ở khu vực trong nước mới hiện hữu hai đơn vị đầu tư mạnh vào mảng sản xuất, lắp ráp ô-tô điện là Vinfast (thuộc Tập đoàn Vingroup) và Công ty CP ô-tô TMT. Trong trạng thái bắt đầu làm quen, tìm hiểu thị trường, ghi nhận sự góp mặt của Công ty CP Tập đoàn Thành Công và Công ty CP ô-tô Trường Hải trong việc giới thiệu một số mẫu xe ô-tô điện của Huyndai, KIA tới khách hàng trước khi tiến tới sản xuất, lắp ráp trong nước thời gian tới.

Đầu năm 2021, Vinfast công bố ra mắt toàn cầu chiếc xe ô-tô điện đầu tiên của Việt Nam mang tên VFe34. Tháng 5/2023, Công ty CP ô-tô TMT xuất xưởng chiếc xe ô-tô điện mini đầu tiên tại nhà máy TMT Motors Hưng Yên.

Đáng chú ý, lượng ô-tô điện (bao gồm cả sản xuất, lắp ráp lẫn nhập khẩu mới) gia tăng nhanh chóng những năm gần đây. Cụ thể, nếu như năm 2021 chỉ có 167 xe ô-tô điện được kiểm tra, cấp giấy chứng nhận, thì đến ngày 12/7/2023 con số này đã lên tới 12.585 chiếc. Tuy vậy, theo Bộ Giao thông vận tải (GTVT), các loại xe ô-tô điện tại Việt Nam hiện chủ yếu là xe ô-tô con và xe bus thành phố.

Cùng với đó, thị trường thiết bị và dịch vụ cho phương tiện điện, đặc biệt là trạm sạc cho ô-tô điện cũng thu hút sự quan tâm của hàng loạt tên tuổi trong lẫn ngoài ngành.

Hiện tại, hệ thống trạm sạc điện có độ bao phủ cao nhất cả nước là của Vinfast. Theo đó, các trạm sạc điện Vinfast đặt chủ yếu tại các bãi đỗ xe, bến xe, tòa nhà chung cư, văn phòng, trung tâm thương mại, trạm dừng nghỉ, trạm xăng dầu dọc các tuyến đường cao tốc. Vinfast phát triển hệ thống trạm sạc với hơn 150.000 cổng sạc cho xe máy điện và xe ô-tô điện, trải rộng khắp 63 tỉnh, thành phố.

Theo Bộ GTVT, tính tới ngày 14/10/2022, Vinfast đã hoàn thiện lắp đặt được 493 trạm sạc tại 26 tỉnh, thành phố miền bắc; 318 trạm tại 19 tỉnh, thành phố miền trung và 256 trạm tại 20 tỉnh, thành phố miền nam.

Không chỉ Vinfast một mình một sân, nhiều thương hiệu khác cũng tỏ ra mau mắn bước vào thị trường ngách này. Đơn cử, một doanh nghiệp đang cung cấp giải pháp sạc cho xe điện hiện tại là Công ty EVIDA với sản phẩm sạc thông minh EBOOST. Thống kê cho thấy, EBOOST đang cung cấp thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống trạm sạc xe điện với hơn 850 điểm sạc điện khắp cả nước.

Thậm chí, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng đã gia nhập cuộc chơi với sản phẩm được phát triển bởi Trung tâm Sản xuất điện tử điện lực miền trung (thuộc EVN). Trước khi phát triển thành sản phẩm thương mại, EVN đã thử nghiệm, lắp đặt vận hành trạm sạc ô-tô điện tại một số địa điểm như Trụ sở Tổng công ty Điện lực miền trung, các cửa hàng xăng dầu PVOIL tại Đà Nẵng. Hiện EVN đã hoàn thành và bàn giao 6 trạm sạc đến khách hàng, dự kiến lắp đặt tại Hà Nội.

Các “ông lớn” trong ngành ô-tô thế giới cũng tỏ ra không kém nhanh nhạy với thị trường xe điện giàu tiềm năng như Việt Nam thời gian qua. Lần lượt Porsche, Audi hay Mercedes-Benz đã thiết lập hệ thống trạm sạc cho khách hàng, dù số lượng vẫn còn hạn chế và hầu hết chỉ lắp đặt tại showroom hoặc nhà máy của hãng.

Đáng chú ý, các thương hiệu mạnh như Audi hay Mercedes-Benz đều xác lập kế hoạch mở rộng hệ thống trạm sạc, đặc biệt là ở các thành phố, đô thị lớn trên cả nước. Đại diện Audi Việt Nam cho biết, sắp tới dự kiến mở rộng thêm khoảng 15 điểm sạc tại TP Hồ Chí Minh.

Hàng loạt các doanh nghiệp hàng đầu thế giới trong lĩnh vực hệ thống trạm sạc cho xe điện (như Siemens, Charge+ hay ABB) cũng đang manh nha ý định mở rộng thị trường kinh doanh trạm sạc điện tại Việt Nam.

Chờ chính sách hỗ trợ tổng thể

Chuyển đổi phương tiện giao thông cơ giới đường bộ sử dụng điện là nhiệm vụ cơ bản và quan trọng trong quá trình thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam tại Hội nghị COP26 trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Dẫu vậy, việc chuyển đổi cần có lộ trình hợp lý, phù hợp với khả năng huy động nguồn lực, bảo đảm tính khả thi, hiệu quả và bền vững trong thực hiện thông qua các cơ chế, chính sách cụ thể.

Để phục vụ thúc đẩy thu hút đầu tư, sản xuất cũng như chuyển đổi sử dụng sang xe ô-tô điện, hay thậm chí xa hơn là xuất khẩu, Bộ GTVT vừa đề xuất một số cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe ô-tô điện thời gian tới. Theo đó, đối tượng được hưởng hỗ trợ, ưu đãi phát triển gồm các loại ô-tô chạy pin, ô-tô điện sử dụng pin nhiên liệu và ô-tô năng lượng mặt trời.

Các nhóm chính sách gợi ý gồm: Ưu đãi khuyến khích sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu; khuyến khích, hỗ trợ người sử dụng; phát triển hạ tầng trạm sạc điện.

Với hoạt động sản xuất, lắp ráp, Bộ GTVT đưa ra khuyến nghị: bổ sung sản xuất, lắp ráp xe ô-tô điện, sản xuất pin ô-tô điện vào ngành nghề thuộc lĩnh vực ưu đãi đầu tư đặc biệt; ưu đãi đầu tư với các dự án mở rộng chuyển đổi sản xuất lắp ráp như miễn, giảm tiền thuê đất, thuế phí; miễn, giảm thuế với nhập khẩu trang thiết bị, dây chuyền sản xuất lắp ráp xe điện, pin điện.

Nhằm khuyến khích người sử dụng, Bộ GTVT đề xuất miễn, giảm lệ phí trước bạ với xe ô-tô điện, thúc đẩy trợ giá cho người mua, thiết lập các khu vực không phát thải tại vùng lõi đô thị, trong đó chỉ các phương tiện không phát thải được hoạt động.

Liên quan đến phát triển hạ tầng trạm sạc điện, cơ chế khuyến nghị nổi bật có việc cho phép xây trạm sạc điện công cộng trên các công trình hiện hữu mà không cần chuyển đổi mục đích sử dụng đất.

Những đề xuất của Bộ nêu trên, cơ bản đồng pha với những kiến nghị của một số doanh nghiệp sản xuất ô-tô điện chủ lực trong nước thời gian này như Vinfast, Ô-tô Trường Hải, Tập đoàn Thành Công và Ô-tô TMT.

Theo đó, bốn doanh nghiệp này đưa ra một số kiến nghị chính sách liên quan đến phát triển, chuyển đổi xe nhiên liệu hóa thạch sang xe điện như: Tiếp tục ưu đãi áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe ô-tô điện loại chở người từ 9 chỗ trở xuống là 3% sau ngày 28/2/2027 đối với xe ô-tô điện sản xuất, lắp ráp trong nước. Miễn thuế VAT trong 5 năm đầu, giảm 50% cho 5 năm tiếp theo.

Để phát triển hạ tầng trạm sạc, doanh nghiệp mong muốn được miễn thuế nhập khẩu linh kiện, thiết bị để lắp đặt trạm sạc điện, miễn thuế đất trong 5 năm đầu, giảm 50% trong 5 năm tiếp theo. Ngoài ra, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 5 năm đầu và giảm 50% cho 5 năm tiếp theo, ưu đãi giá bán điện bằng giá điện phục vụ sản xuất.

Để khuyến khích chuyển dịch hành vi tiêu dùng cho người dân, doanh nghiệp cho rằng, nên trợ cấp khoản tiền hỗ trợ khoảng 1.000 USD/xe khi mua xe ô-tô điện.